Ιστορίες της πόλης

Με όλα όσα γίνονται στην χώρα αλλά και με τα προβληματικά επαγγελματικά μου, εδώ και καιρό, έχω αφήσει το Thess χωρίς άρθρο δικό μου. Σήμερα δυο ιστορίες καθώς και μια παλιότερη, γίνανε η αφορμή να ακουμπήσω το πληκτρολόγιο για να γράψω αυτό το post.

Πίνοντας καφέ με δυο φίλους, ο ένας από αυτούς ξεκίνησε να μας διηγείται το ταξίδι του από τα κοιμητήρια της Ευαγγελίστριας, ως το κέντρο με το ταξί. μας περιέγραψε το ταξί σαν υπόδειγμα αυτοκινήτου και τον μικρότερο από 40 οδηγό του σαν έναν υποδειγματικό επαγγελματία. Ο δρόμος  μεγάλος και το ραδιόφωνο συντροφιά και καρφωμένο στο Ράδιο Θεσσαλονίκη όπου φυσικά το κεντρικό θέμα ήταν οι πολιτικές/οικονομικές εξελίξεις. Ο οδηγός γυρίζει ευγανικά και ζητάει από τον φίλο μου την άδεια να κάνει ένα σχόλιο. Περίεργος ο φίλος μου τον προτρέπει να το κάνει.

“Έχεις διαβάσει την ιστορία των Εβραίων; Αν την διαβάσεις θα καταλάβεις γιατί γίνονται όλα αυτά”

Σε όλη την διαδρομή συνέχισε να του εξηγεί τις θεωρίες που βρίσκεις στα περίφημα βιβλία που πουλάει ο τηλεβιβλιοπώλης τα βράδια και που δεν έχει τολμήσει κανένας να τον ακουμπήσει. Αναφέρθηκε και στο Άουσβιτς που πήγε τουρίστας και που κατά την εκτίμησή του δεν είχε αρκετά μεγάλους φούρνους για να εξοντώσει 6 εκατ. Εβραίους. Την όλη ιστορία ίσως την διηγηθεί καλύτερα στο blog του κάποια στιγμή ο φίλος μου.

Ογδόντα χρόνια πριν, το 1931, σε αυτή την πόλη, τον Ιούνιο, είχαμε ακόμα καταυλισμούς πυρόπληκτων της πυρκαγιάς του 1917. Η Θεσσαλονίκη ήταν ήδη 19 χρόνια κάτω από ελληνική κυριαρχία και οι νέοι κάτοικοι, οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, ερχόντουσαν και καταλαμβάνανε όλο και περισσότερο ζωτικό χώρο, εις βάρος ή τουλάχιστον δημιουργώντας δυσφορία στους παλιότερους κατοίκους της πόλης. Οι τάσεις στην εβραϊκή κοινότητα πολλές, οι οπαδοί της φιλελεύθερης Alliance, οι οπαδοί της φυσικής συνέχειας της Φεντερασιόν του ΚΚΕ και τέλος οι σιωνιστές της Μακάμπι, του πρώτου αθλητικού συλλόγου της πόλης, αν και οι δυνάμεις δεν είναι τόσο μεγάλες σε έναν πληθυσμό που έψαχνε να βρει την καινούργια θέση του στο νέο εθνικό κράτος που ανήκε.

Το πρωι της 20ης Ιουνίου η εφημερίδα “Μακεδονία” που έκλεινε τα 20 χρόνια λειτουργίας της, βγήκε με πρωτοσέλιδο άρθρο του αρχισυντάκτη της Νίκου Φαρδή, κατηγορώντας τους Μακάμπι ότι ένα χρόνο πριν είχαν συμμετάσχει σε συνέδριο τον “Κομιτατζήδων¨στην Σόφια και ότι ήταν υπέρ της αυτονόμησης της Ελληνικής Μακεδονίας. Η αρθρογραφία , επιθετική κατά των Μακάμπι και την επόμενη μέρα με έκτακτο χτύπημα (5η πρωϊνή) στην τελευταία σελίδα, αναφέρεται στο ποιες θα είναι οι αντιδράσεις των Μακαμπί. Τις επόμενες μέρες υπάρχουν συνεχώς άρθρα εμπρηστικά αλλά και αναφορές σε απαντήσεις των εβραίων, μέσω των δικών τους εφημερίδων.

Στο φύλο της 25ης Ιουνίου τα άρθρα τα συνοδεύουν και επιστολές, μια επώνυμη κάποιου Συννεφίδη που γενικά κατηγορεί ότι τις καλές δουλειές τις παίρνουν οι ξένοι και μια ανώνυμη “Ενός Δασκάλου” που κατηγορεί το Γαλλικό Σχολείο (σήμερα Γαλλικό Ινστιτούτο) για διαδασκαλία ιστορίας όπου οι Μακεδόνες εμφανίζονται απόγονοι Σλάβων. Στην δε τελευταία σελίδα η εφημερίδα λέει “Η ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΗ ΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΕΞΗΡΕΘΙΣΕ ΤΟΥς ΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΑΣ ΚΑΙ ΑΙ ΕΘΝ. ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΑΠΕΦΑΣΙΣΣΑΝ ΝΑ ΤΙΜΩΡΗΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΚΑΚΟΠΟΙΟΥΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΑΣ”. Αναφέρεται δε σε επίθεση κατά των γραφείων της Μακαμπί. Βλέπετε είχαν αναλάβει οι “πατριώτες” της ΕΕΕ, οι χαλυβδόκρανοι τα παλληκάρια οι Ελληναράδες.

Το φύλο της επομένης έχει μια πρώτη σελίδα σχεδόν μονοθεματική και εμπρηστική ξεπερνώντας τα όρια της Μακαμπι και βάζοντας όλους σε ένα τορβά, Υπάρχει δε στοχοποίηση του καταυλισμού 151 (στην περιοχή της Κλεάνθους σήμερα), αναφέροντας παράπονα των ιερέων του Αγ. Φανουρίου. Στην τελευταία σελίδα μεταφέρει και το κλίμα της Αθήνας για την υπόθεση.

Το άρθρο στην πρώτη σελίδα της 27ης ενώ φαίνεται ότι πάει να ηρεμήσει τα πράγματα, εν τούτοις βάζει και άλλο λάδι στην φωτιά, καταδεικνύοντας το πρόβλημα μεταξύ των κατοίκων της πόλης. Στην τελευταία σελίδα του φύλλου της,  η εφημερίδα, μεγαλοποιεί το πρόβλημα ανακινώντας θέμα και για την Γερμανική σχολή.

Στις 28/6 η “Μακεδονία” επιτίθεται σε δημοσιεύμετα του εβραϊκού τύπου (γαλλόφωνα και Ισπανόφωνα), ενώ στην τελευταία σελίδα έχει μια σειρά επιστολών συμπαράστασης προς την Μακεδονία.

Στο κεντρικό άρθρο της 29ης ιουνίου η εφημερίδα ζητά να τελειώνουμε με το θέμα ενώ περιγράφει επεισόδια της προηγούμενης νύχτας με τον δικό της τρόπο.

Σύμφωνα με άρθρο του Ιούτης Ελευθεροτυπίας, του 2000 :

Στις 26 Ιουνίου πολλαπλασιάζονται οι επιθέσεις εθνικιστών εναντίον περαστικών Εβραίων. Την Κυριακή 28 Ιουνίου οι παραστρατιωτικές ομάδες των εθνικιστών εισβάλλουν στην εβραϊκή συνοικία Νο 6 και επιτίθενται στους κατοίκους της. Η «Μακεδονία» της Δευτέρας καταγγέλλει τους Εβραίους ως υποκινητές των αιματηρών επεισοδίων και καλεί το λαό να «τους τελειώσει». Το σύνθημα δόθηκε. Την επομένη ήρθε η στιγμή του πογκρόμ. Η σχετική ελληνική βιβλιογραφία είναι πολύ φτωχή, για ευνόητους λόγους. Πολύτιμες πληροφορίες έχει συγκεντρώσει ο Bernard Pierron, στο “Juifs et Chretiens de la Grece Moderne” (Harmattan, Paris, 1996, σελ. 178-198).

Στη φτωχογειτονιά του Κάμπελ ζούσαν περίπου 220 ισραηλιτικές οικογένειες, οι περισσότερες σε παράγκες. Το βράδυ της 29ης Ιουνίου οι κάτοικοι, τρομοκρατημένοι από το κλίμα και τις φήμες που κυκλοφορούσαν, είχαν ταμπουρωθεί στα σπίτια τους. Στις εννιάμισι εκδηλώθηκε η επίθεση μιας ομάδας με επικεφαλής κάποιον Σπύρο που κράδαινε ένα πελέκι. Εισβάλανε σε ένα καφενείο και απαίτησαν από τους θαμώνες να βγουν έξω. Η αστυνομία έστειλε δυο αυτοκίνητα, αλλά ήταν ήδη πολύ αργά. Περίπου 2000 εθνικιστές, καθοδηγούμενοι από τους φασίστες της ΕΕΕ είχαν περικυκλώσει τη γειτονιά. Πολλοί απ’ αυτούς ήταν ένοπλοι. Μέσα σε μια ώρα καταστράφηκαν έντεκα σπίτια που φιλοξενούσαν 54 άτομα, το σχολείο, το φαρμακείο, το σπίτι του ραβίνου και η συναγωγή. Δεκάδες κάτοικοι τραυματίστηκαν. Ο πρώτος νεκρός ήταν ένας χριστιανός, ο φούρναρης Λεωνίδας Παππάς, ο οποίος πυροβολήθηκε στην κοιλιά, καθώς προσπαθούσε να προστατέψει τους φίλους του ισραηλίτες. Το ίδιο βράδυ δέχτηκε δολοφονική επίθεση και η συνοικία 151. Ο Ισραηλίτης Λεόν Βιντάλ σκοτώθηκε με σφαίρα στο στήθος. Στου Χαριλάου καμιά τριανταριά άτομα κατέλαβαν τη συναγωγή.

Η κυβέρνηση κινητοποιήθηκε και κατάφερε την επομένη να καταστείλει τους εξεγερμένους εθνικιστές και φασίστες. Η «Μακεδονία» υποχρεώθηκε να μετριάσει τους εμπρηστικούς τόνους, αλλά δεν έπαψε να υποστηρίζει την ΕΕΕ και τις λοιπές παραστρατιωτικές οργανώσεις. Οι αρχές φρόντισαν να κουκουλώσουν την υπόθεση, αλλά το χάσμα που προκάλεσε το πογκρόμ δεν επρόκειτο ποτέ να γεφυρωθεί. Όσο για τους υπεύθυνους της δολοφονικής επίθεσης, έπεσαν κι αυτοί στα μαλακά. Η δίκη έγινε στη Βέροια δέκα μήνες αργότερα. Ο Φαρδής και οι ηγέτες της ΕΕΕ απαλλάχθηκαν πανηγυρικά. Καταδικάστηκαν μόνο τρεις πρόσφυγες, αλλά κι αυτοί με ελαφρυντικά. Όλοι αφέθηκαν ελεύθεροι.

 

Το Πογκρόμ του Κάμπελ είναι από τις ιστορίες των Εβραίων που δεν θα τις διαβάσει κανένας στα βιβλία που μοιράζουν οι τηλεβιβλιοπώλες. Είναι από τις ιστορίες που όλοι επιλέξανε να τις θάψουν μαζί με τους περίπου 50.000 εβραίους της πόλης. Επιλέξανε να θυμούνται ότι παραμύθι βολεύει και συντηρεί το μίσος για οτιδήποτε δεν είναι όπως το θέλουμε.

Α, παραλίγο να το ξεχάσω. Η τρίτη ιστορία που ήθελα να σας διηγηθώ. Χτες κάτι καλόπαιδα πήγανε και βεβηλώσανε το μνημείο του ολοκαυτώματος στην πλατεία Ελευθερίας. Υποθέτω ότι δεν έχει καμία σημασία για πολλούς. Ίσως γιατί δεν έχουν διαβάσει την ιστορία των Εβραίων της πόλης τους.

Disclaimer : Παρ’ ότι διηγούμαι ιστορίες δεν είμαι ιστορικός, οπότε και η προσέγγιση στο πογκρόμ του Κάμπελ δεν είναι επιστημονική.