Σχεδιάζοντας πόλεις

Το καλοκαίρι του ’17, τον Αύγουστο συγκεκριμένα, η πόλη χτυπήθηκε με μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές, την περίφημη πυρκαγιά που κατέστρεψε ένα πολύ μεγάλο μέρος της πόλης. Το 2009 είχα γράψει ένα κείμενο, την ημέρα της επετείου της πυρκαγιάς, που στην ουσία ήταν συρραφή κειμένων άλλων ανθρώπων πιο ειδικών από μένα. Τέλειωνα λέγοντας :

Σήμερα ίσως πάλι να μας χρειάζεται μια φωτιά. Ίσως πάλι να χρειάζεται να χρειαζόμαστε ανθρώπους με όραμα, διάθεση για δουλειά και προσηλωμένους στηνπόλη και στο τι μπορούνε να κάνουν για την πόλη.

Σήμερα βρέθηκα σε μια εκδήλωση με έναν τέτοιο άνθρωπο. Όχι απαραίτητα Σαλονικιό, αλλά έναν άνθρωπο που η δουλειά του είναι να σχεδιάζει ανθρώπινες πόλεις μέσα από το αρχιτεκτονικό γραφείο που δουλεύει. ο David Sim είναι διευθυντής του αρχιτεκτονικού γραφείου του Jan Gehl. Η Θεσσαλονίκη αλλιώς και η Παράλλαξη, για ακόμη μια φορά κάνανε την δουλειά τους(fb link) με συνέπεια, φέρνοντας έναν πολύ ενδιαφέροντα άνθρωπο που είχε κάτι να πει.

Ο χώρος

Ένα πανέμορφο κτίριο, το δεύτερο κτίριο του Μεγάρου θεσσαλονίκης, που εν αντιθέσει με την ηλιθιότητα του πρώτου κτιρίου, έχει άνοιγμα προς την θάλασσα, ήταν ο χώρος της εκδήλωσης. Χωρίς να είμαι βέβαια ειδικός θεωρώ ότι το κτίριο χάνει έτσι όπως το κρύβει ο βαρύς και κρύος όγκος του πρώτου κτιρίου. Αυτό που δεν μπόρεσα να καταλάβω είνα ιπως ένα τέτοιο όμορφο κτίριο έχει τόσο ελλιπείς υποδομές.

Ξεκινώντας την εκδήλωση ο Γιώργος Τούλας ζήτησε συγνώμη για την τεχνική υποδομή του χώρου λέγοντας ότι δεν έχει δοκιμαστεί ακόμη γιατί είναι νέο κτίριο. Μας ρώτησε πόσοι έχουμε πρόβλημα με τα αγγλικά μια και υπήρχε πρόβλημα με το σύστημα διερμηνείας και ο μόνος τρόπος που μπορούσε να υπάρξει ήταν με την ταυτόχρονη παρουσία της μεταφράστριας στην σκηνή και με μετάφραση όσων έλεγε ο Sim κάθε φορά που τελείωνε τις προτάσεις του. Αυτό βέβαια, όπως είπε και ο Τούλας, θα διπλασίαζε τον χρόνο της εκδήλωσης. Τελικά από τους παριστάμενους υπήρξαν καμιά 10αριά που είχαν πρόβλημα οπότε και η παρουσίαση συνεχίστηκε με τον Sim να μιλάει σε πολύ καθαρά και απλά αγγλικά, παρ’ ότι είναι Σκοτσέζος.

Ο ομιλητής

Μια και έχουμε πρόσφατο το TED, ο Sim ήταν σαφώς TED material. Ένας άνθρωπος ζωντανός με οράματα και ιδέες, που θα μπορούσε άνετα να μιλήσει για urban planning και βιώσιμες πόλεις. Προσεκτικός μας παρουσίασε την περίπτωση της Κοπεγχάγης αλλά και των άλλων πόλεων που κλήθηκε το γραφείο του Gehl να μελετήσει και να προτείνει. Το ενδιαφέρον στον τρόπο δουλειά τους είναι ότι πρώτα μελετάνε τις πόλεις και μετά σχεδιάζουν. Σε ότι αφορά την πόλη της Θεσσαλονίκης, συγκράτησα το ότι κατά την άποψή του η λύση του μετρό δεν είναι η καλύτερη και από πλευράς κόστους αλλά και άλλων παραγόντων. Θεωρεί ο ίδιος ότι μια BRT (Bus Rapid Transit) θα ήταν απόλυτα εφικτή και σαφώς πιο οικονομική.

Η παρουσίασή του ήταν στην ουσία τρεις σε μια. Αφού μας μίλησε για την βασική αρχή του να βλέπεις την πόλη από το επίπεδο του ματιού και όχι από ψηλά, πέρασε στο παράδειγμα της Κοπεγχάγης και κατέληξε στα διεθνή παραδείγματα. Σε ότι αφορά την πρώτη παρουσίαση, αρκετά ενδιαφέρον μου φάνηκε το παράδειγμα της Βενετίας, όπου το χρησιμοποιήσανε σε μια μελέτη για την Κοπεγχάγη όπου μιλούσανε για την ασφάλεια στις περιοχές γύρω από το νερό και τον φόβο μη πνιγούνε μικρά παιδιά. Ψάχνοντας λέει βρήκανε ότι ναι μεν πέφτουν μικρά παιδιά στο νερό στην Βενετία αλλά δεν έχει πνιγεί κανένα από τον Μεσαίωνα όπου έχουν καταγραφές τέτοιων συμβάντων. Γιατί; Μα γιατί το επίπεδο θορύβου είναι διαφορετικό στην πόλη επειδή δεν υπάρχουν αυτοκίνητα και επειδή κυκλοφορεί ο κόσμος συνέχεια, επειδή μπορεί, οπότε και έχουν προλάβει και έχουν επέμβει σε όλες τις περιπτώσεις που κάποιο παιδί έπεφτε στο νερό.

Όταν μας έδειξε τον τρόπο σχεδίασης των ποδηλατόδρομων στην Κοπεγχάγη, ασυναίσθητα θυμήθηκα τους δικούς μας και αμέσως συγκεντρώθηκα πίσω στην ομιλία, για να αποφύγω τον εφιάλτη. Στην διεθνή πρακτική, στάθηκε περισσότερο στο παράδειγμα της Νέας Υόρκης αλλά και στα επιχειρήματα που χρησιμοποίησαν για να πείσουν τον Μπλούμπεργκ, που νομίζω είναι ότι πρέπει για Έλληνες δημάρχους. Τελείωσε με μια πρόταση, photoshop, για την Θεσσαλονίκη.

 

Βέβαια ο  Sim πιθανότατα αγνοεί την ανυπαρξία σοβαρού κράτους και γι’ αυτό μιλούσε για πακέτο μέτρων και συνολικές λύσεις. Όταν ο Εμπράρ έβαλε μπρος το σχέδιο για την Θεσσαλονίκη, για πολλούς και διάφορους λόγους πολλά γίνανε διαφορετικά και γι’ αυτό ίσως και δεν συνεχίστηκε. Όλα σκοντάψανε στα μικροσυμφέροντα των τοπικών “αρχόντων”. Ένα από τα παραδείγματα το διάβασα στο “ΦΟΙΝΗΞ ΑΓΗΡΩΣ – Η Θεσσαλονίκη του 1925-35” του Αιμίλιου Δημητριάδη (εκδ. Παρατηρητής, σελ 18), είναι και αυτό της άδειας κατ’ εξαίρεση για χτίσιμο στην παραλία από τον εκδότη της εφημερίδας “Ταχυδρόμος της Βορείου Ελλάδος”, Ν. Δαρβέρη. Την άδεια μαζί με το οικόπεδο την πούλησε στον Τορνιβούκα και αυτός έχτισε το περίφημο “Μεντιτερράνεαν’ που το γκρεμίσανε λίγο μετά τον σεισμό του ’78 και πριν το κυρήξουνε διατηρητέο. Η απόγονοι του Τορνιβούκα που δημιούργησε το πρώτο ρήγμα στο σχέδιο Εμπράρ, σήμερα διατηρούνε τουλάχιστον 2 ξενοδοχεία στην Θεσσαλονίκη και νομίζω και ένα στην Χαλκιδική.

 

Υποθέτω ότι προφανώς δεν γνωρίζει επίσης ο κ. Sim την περίπτωση του “Μακεδονία Παλλάς” και προφανώς δεν γνωρίζει ότι όσες φορές αποφασίστηκαν μέτρα πακέτο για την πόλη, εφαρμόστηκαν μόνο όσα δεν δημιουργούσανε πρόβλημα με τα τοπικά συμφέροντα. Αυτό όμως δεν είναι πρόβλημα του κ. Sim. Ήταν, είναι και θα είναι δικό μας. Αυτό θα πρέπει πρώτα να λύσουμε.

Ερωτήσεις

Tελειώνοντας ο Sim, ο Γιώργος ο Τούλας μας ζήτησε ακόμη μια φορά συγνώμη για τα τεχνικά προβλήματα και για την κακή ποιότητα της εικόνας (παρ’ ότι ο προβολέας που έχουν στο μέγαρο μου φάνηκε πολύ καλός) και έδωσε το λόγο σε πέντε από τους 750 θεατές για ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις ήταν ενδιαφέρουσες και κυρίως περιστράφηκαν γύρω από την Θεσσαλονίκη και απαντήθηκαν από τον Sim σε μια λογική του ότι, θεωρεί ότι πρέπει να υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις για τους κατοίκους μιας πόλης σε ότι αφορά  στην μετακίνησή τους και ότι το πρόβλημα δεν λύνεται αποσπασματικά. Προσπαθώντας να κάνει την αποφώνηση ο Τούλας, τον πρόδωσε το μικρόφωνό του και χρησιμοποίησε αυτό του Sim προκειμένου να μας πει ότι η όμαδα των φοιτητών του Πολυτεχνείου της οποίας το έργο θα αξιολογήσει ως καλύτερο ο Sim, θα πάει στην Κοπεγχάγη να επισκεφτεί την εταιρία του Gehl με έξοδα της Παράλλαξης.

Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της παραμονής του Sim στην πόλη είναι δυστυχώς, αυτό που δεν θα μπορέσω να παρακολουθήσω. Την παρουσίαση σε εκπροσώπους φορέων της πόλης και δημάρχους  όσων εφαρμόστηκαν σε πόλεις που κλήθηκε να σχεδιάσει αλλαγές το γραφείο του Γκελ τα τελευταία χρόνια αλλά και  συγκεκριμένες προτάσεις και παρατηρήσεις του για τη Θεσσαλονίκη.

Να λοιπόν που έγινε ένα πρώτο βήμα για να γίνουμε η Δανία του νότου. Αλλιώς βέβαια το εννοούσε ο ΓΑΠ, αλλά από τότε έχει περάσει και ένας αιώνας…

Βγαίνοντας έξω από το κτίριο μπόρεσα, ύστερα από την ομιλία του Sim, να εκτιμήσω πόσο άσχημο είναι το πρώτο κτίριο του Μεγάρου. Γύρισα και είδα τους 750 τύπους που θυσιάσανε το απόγευμα τους για την εμπνευσμένη ομιλία, να φεύγουν σιγά -σιγά για να απολαύσουν, όσο θα διαρκούσε ακόμα, τον υπέροχο ήλιο. Αρκετοί από αυτούς πήγανε να πάρουνε τα αυτοκίνητά τους.

Υ.Γ. Δεν έχω ιδέα από αρχιτεκτονική και από οτιδήποτε έχει να κάνει με όσα παρουσίασε ο Sim.