Μάης 1936

epitaph1Πολλοί, ανάμεσα σ’ αυτούς και ο υπογράφων, παρ’ ότι ζούμε στην Θεσσαλονίκη δεν ξέρουμε βασικά στοιχεία της ιστορίας της πόλης μας. Ξέρουμε ελάχιστα για την πυρκαγιά του 17 αλλά ακόμα λιγότερα για τον Μάη του 1936 και την εξέγερση των καπνεργατών. Επεισόδια που κατέληξαν με 11 νεκρούς, 32 βαριά τραυματισμένους και περίπου 300 ελαφρύτερα

Είναι ίσως το πιο σημαντικό γεγονός του εργατικού κινήματος και γι’ αυτό ίσως έχει και διαφορετικές οπτικές. Το γεγονός της σύμπτωσης του “θέματος του εορτασμού” της πρωτομαγιάς, που προέκυψε φέτος, με τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης του 36, ίσως θα έπρεπε να μας κάνει να βλέπουμε με διαφορετικό μάτι τι θα πει διεκδίκηση δικαιωμάτων και πως γίνεται αυτή.

Μια επίσημη άποψη του τι έγινε μαζί με τα απαραίτητα στοιχεία δίνεται από το site του Αγγελιοφόρου από όπου προέρχεται η φωτογραφία. Παρ’ όλα αυτά πάντα υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην ιστορία και αυτές έρχονται μέσα από τις σελίδες της Ιστορίας του Τροτσκιστικού Κινήματος στην Ελλάδα, όπως επίσης και από τις σελίδες του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κινήματος.

Το κακό όπως αναφέρεται και στο κομμάτι του “Αγγελιοφόρου” είναι  ότι: “Η μνήμη των νεκρών Ο Μάης του ’36 δεν αποκαταστάθηκε ακόμη επιστημονικά μέσα από τη μελέτη του αρχειακού υλικού και των κοινωνικών παραμέτρων του, ούτε επιχειρήθηκε ανεξάρτητη μελέτη όλων των ιστορικών διαστάσεων υπό το φως και των διεθνών πηγών. Εγιναν κάποιες προσπάθειες, που αναμασούν τις υπερβολές καταγραφής του λαϊκού κινήματος και των ιδεολογικά προσκείμενων ιστοριογράφων του, μονοπωλήθηκε για πολλά χρόνια ως αποκλειστική εποποιία του ΚΚΕ και αποκλειστικός χώρος αγωνιστικής αναφοράς και ιστοριογραφικής ερευνάς του. Σποραδικά δίνονται οι πολιτικές διαστάσεις της εξέγερσης και αποκαλύπτονται οι παρακρατικές συνωμοσίες της εποχής, που είχαν ως αποτέλεσμα τη δικτατορική επέμβαση του Ιωάννη Μεταξά, δυο μήνες αργότερα. Αρχεία του Φόρειν Οφις, αλλά και δικά μας αρχεία στελεχών του εργατικού κινήματος και πρωταγωνιστών της απεργιακής εξέγερσης δεν είδαν ακόμη το φως της δημοσιότητας. Οι τελευταίοι αυτόπτες μάρτυρες της, απλοί διαδηλωτές και συνδικαλιστικά στελέχη, χάνονται σιγά σιγά και οι διάφορες σκόρπιες μαρτυρίες τους σε συνεντεύξεις και επε-τειακές τηλεοπτικές εκπομπές περιμένουν το συλλογέα και το σχολαστικό ερευνητή τους. Οι νεότερες γενιές αγνοούν τις λεπτομέρειες του αγώνα και τους χώρους όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα της παλλαϊκής εξέγερσης, από την πλατεία Ελευθερίας, το λιμάνι και την Εγνατία ως το Πανεπιστήμιο. Παρά το μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τον «ηρωικό Μάη» και τη συνειδητοποίηση ότι η εξέγερση ήταν παλλαϊκή κι όχι μονομερής, απουσιάζει ακόμη κάποιο σημαντικό μνημείο στη Θεσσαλονίκη, που να διατηρεί τη μνήμη της εξέγερσης και να τιμά τα πολλά θύματα της ”

Δεν υπαρχουν και πολλές αναφορές στα γεγονότα του Μάη του 36 και αν ψάξει κάποιος θα βρει τα  «Σελίδες αυτοβιογραφίας» του Γιώργου Βαφόπουλου, στη «Μόνη κληρονομιά» του Γιώργου Ιωάννου, στη «Μεγάλη πλατεία» του Νίκου Μπακόλα, στην «Ξεριζωμένη γενιά -το χρονικό της προσφυγιάς» της Ιφιγένειας Χρυσοχόου, στο βιβλίο «Θεσσαλονίκη, 9-11 του Μάη» του Θέμου Κορνάρου και κάποια ακόμη.

Σε ότι αφορά στην έβδομη τέχνη μόνο ο Θεσσαλονικιός (συγκεκριμένα από τον Χορτιάτη) σκηνοθέτης Τάσος Ψαράς έκανε μια ταινία το  1976 με τίτλο “Μάης 1936”, μεγάλου μήκους, σε συμμετοχή του στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

O Μάης της Θεσσαλονίκης του ’36 υπήρξε η έμπνευση του Γιάννη Ρίτσου για να γράψει τον Επιτάφιο, που μελοποίησε ο αργότερα ο Μίκης Θεοδωράκης. Το βασικό στοιχείο της έμπνευσής του ήταν η φωτογραφία που υπάρχει σ’ αυτό το άρθρο.

Τα παραπάνω για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι καινούργιοι.