Η τρομοκρατία στη Θεσσαλονίκη

Πριν μερικούς μήνες η Παράλλαξη δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο “Αχ αυτά τα βαρέλια”.  Εκεί εκφράζει την αγανάκτηση της για την παρουσία των τσιμεντένιων βαρελιών στον “ιστορικό δρόμο” της Βασιλέως Ηρακλείου, που μάλλον “από κάποιο έργο ξέμειναν” και “δε νομίζω οτι υπάρχει έστω και ένας που συμφωνεί με την τοποθέτηση τους”. Ευτυχώς τόσο στο Facebook, όσο και στην ίδια την ιστοσελίδα του άρθρου βρέθηκαν αρκετοί θεσσαλονικείς που φρόντισαν να ενημερώσουν οτι αποτελούν μέτρα ασφαλείας σε χώρους δραστηριοτήτων της εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Μπορεί αρκετοί θεσσαλονικείς να γνωρίζουν την λειτουργία τους, αλλά προκαλεί εντύπωση το πώς δεν έκανε αυτόν τον συσχετισμό η αρθρογράφος. Εκτός και αν δεν ήξερε οτι βρίσκεται η Συναγωγή Γιαντ Λεζικαρόν σε αυτόν τον “ιστορικό δρόμο”. Πάντως είμαι σίγουρος οτι αν είχε ρωτήσει κάποιους περίοικους θα μπορούσαν να την είχαν ενημερώσει.

Αχ αυτά τα βαρέλια/πηγή: Eλένη Βράκα

Συνήθως η επιλεκτική γνώση της τοπογραφίας της πόλης δε με εκπλήσσει αλλά το συγκεκριμένο για καθαρά προσωπικούς λόγους με πλήγωσε. Για μήνες είχε μείνει το συγκεκριμένο κείμενο στα drafts από σεβασμό στην αρθρογράφο αλλά οι πρόσφατες δολοφονικές αντισημιτικές επιθέσεις σε Παρίσι και Κοπεγχάγη άνοιξαν ξανά το θέμα. Οπότε ας μιλήσουμε για βαρέλια…

Τα βαρέλια, όπως τα καγκελα και οι ένοπλοι φρουροί δεν ήταν πάντα εκεί. Πριν τον πόλεμο η Θεσσαλονίκη ήταν μια πόλη που οι Εβραίοι δεν αισθάνονταν ούτε “κοινότητα”, ούτε “μειονότητα” – ήταν η πόλη τους και το “σαλονικιός” ήταν ταυτισμένο με το Εβραίος. Ακόμα και όταν γίνονταν πογκρόμ από την βενιζελική, παραστρατιωτική οργάνωση ΕΕΕ, οι Εβραίοι είχαν την αυτοπεποίθηση να προχωρήσουν σε δικές τους ομάδες αυτοάμυνας που σε άλλες περιπτώσεις όπως η προσπάθεια εμπρησμού του συνοικισμού 151 τους απέκρουαν αποτελεσματικά, ενώ σε άλλες όπως στο Κάμπελ αποτύγχαναν. Μόνο οι συνεχόμενες επιθέσεις στο Παλαιό Εβραϊκό Νεκροταφείο οδήγησαν στην δημιουργία ενός μόνιμου σταθμού της Χωροφυλακής εκεί. Μετά τον πόλεμο η ασφάλεια ήταν μια ανέφικτη επιδίωξη, οπότε η Κοινότητα συρρικνώθηκε – σιώπησε – προσπάθησε να γίνει αόρατη. Αυτό θεωρήθηκε οτι θα μπορούσε να την προστατέψει, όταν ένα κύμα παλαιστινιακής τρομοκρατίας εξαπλώθηκε στην δυτική Ευρώπη το ’70. Μετά όμως ήρθε ο Οσάμα Αμπντέλ αλ Ζομάρ.

Στις 9 Οκτωβρίου του 1982 ένα πλήθος ατόμων έβγαινε από την Μεγάλη Συναγωγή της Ρώμης στο τέλος της γιορτής του Σουκώτ. Ενα κομάντο, που αργότερα συνδέθηκε με την παλαιστινιακή ομάδα του Αμπού Νιντάλ, έριξε χειροβομβίδες και μετά άρχισε να πυροβολεί με πολυβόλα. Τριάνταεφτά άτομα τραυματίστηκαν και ένα δίχρονο παιδάκι, ο Στέφανο Τακέ, πέθανε. Εντεκα μέρες μετά, ένα από τα μέλη του κομάντο, ο Οσάμα αλ Ζομάρ, συνελήφθη στο συνοριακό σταθμό των Κήπων Εβρου με 60 κιλά εκρηκτικά και χάρτες – πιστεύεται οτι σκοπός του ήταν να επαναλάβει ανάλογη επίθεση σε ελληνικό έδαφος, ενάντια σε ελληνοεβραικό στόχο. Φυλακίζεται για παράνομη κατοχή εκρηκτικών, ενώ η Ιταλία ζητάει την έκδοση του για τη δολοφονία ενός ιταλού ανήλικου πολίτη της. Παρά το πολιτικό παρασκήνιο η ελληνική Δικαιοσύνη ακολουθεί το δικό της δρόμο, η αίτηση έκδοσης ακολουθεί τις νόμιμες διαδικασίες και γίνεται δεκτή από τους έλληνες δικαστές και τον Αρειο Πάγο – υπογράφεται από τον αρμόδιο υπουργό Μαγκάκη.

Από την τρομοκρατική επίθεση στη Ρώμη /πηγή:Ansa

Στο τέλος του 1988 ψηφίζεται ένας νέος φωτογραφικός νόμος και ο νέος υπουργός Δικαιοσύνης Βασίλης Ρώτης ανατρέπει την απόφαση του Αρείου Πάγου, αρνούμενος την έκδοση και στέλνοντας τον Αλ Ζομάρ με πτήση της Ολυμπιακής στην Λιβύη. Ο Β.Ρώτης δηλώνει οτι η δολοφονική βομβιστική επίθεση στην συναγωγή αποτελούσε μέρος του απελευθερωτικού αγώνα των παλαιστινίων και άρα δεν ήταν καταδικαστέα περισσότερο από ότι η αντίσταση κατά των γερμανών κατά τον Β’ΠΠ. Παρά τις αντιδράσεις από την Ιταλία που θεωρεί οτι η Ελλάδα ανοικτά στηρίζει την τρομοκρατία ενάντια σε ένα κοινοτικό εταίρο, τις αντιδράσεις από τον Ιταλικό Εβραϊσμό που μέσω του Αρχιραβίνου Τοάφ ζητάει το τουριστικό μποικοτάζ της χώρας, όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ η απόφαση στηρίζεται από τον πρωθυπουργό Α.Παπανδρέου. (Αργότερα το 1989 ιταλικό δικαστήριο τον δικάζει ερήμην και τον  καταδικάζει σε ισόβια.) Η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης σοκάρει την εβραϊκή κοινότητα αφού η Ελληνική Δημοκρατία δηλώνει ξεκάθαρα οτι θεωρεί νόμιμη και ηθική τη δολοφονία ευρωπαίων πολιτών σε ευρωπαϊκό έδαφος, αν το θρήσκευμα τους είναι εβραικό. Για πρώτη φορά το Κεντρικό Συμβούλιο Ισραηλιτικών Κοινοτήτων (ΚΙΣ) ζητάει το διεθνές μποϊκοτάρισμα του Ρώτη. Mάλιστα τολμάει να συγκρουστεί με τον πανίσχυρο Παπανδρέου και σε ανοικτή επιστολή λέει ξεκάθαρα η επίσημη θέση της Ελλάδας είναι οτι “η ζωή κάθε Ελληνα Εβραίου είναι στη διάθεση κάθε τρομοκράτη που θέλει να τους σκοτώσει” και ονομάζει μια αίθουσα στα κεντρικά γραφεία με το όνομα του δίχρονου δολοφονημένου ιταλού Στέφανο Τακέ. Για πρώτη φορά εκφράζονται μεταξύ των Ελλήνων Εβραίων ανοικτά οι φόβοι οτι το ελληνικό κράτος πέρα από τον αντισημιτισμό του, είναι έτοιμο να μας θυσιάσει για πολιτικές σκοπιμότητες.

Αλλωστε μερικούς μήνες νωρίτερα είχαν προηγηθεί τόσο οι επιθέσεις ενάντια σε μαγαζιά Εβραίων στο Βόλο, όσο και η τρομοκρατική επίθεση στο κρουαζιερόπλοιο City of Poros από παλαιστινιακή ομάδα. Τότε είχαν υπάρξει φήμες οτι οι ελληνικές αρχές είχαν αρνηθεί να συνεργαστούν με τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίας και προτίμησαν να ριψοκινδυνεύσουν την επίθεση – μπορεί να μην μπορεί είναι εφικτό να επιβεβαιωθούν οι φήμες, αλλά δεν είναι απίθανο μιας και παράγοντες/υπουργοί του ΠΑΣΟΚ είχαν κατηγορήσει τους Εβραίους για τις πυρκαγιές στα δάση, την δικτατορία του ’67 και δημόσια εναντιώνονταν στην παρουσία Ελλήνων Εβραίων στην κρατική μηχανή. Αλλωστε και άλλα κράτη όπως η γειτονική Ιταλία αρνούνταν να επέμβουν ενάντια σε τρομοκρατικές ομάδες σύμφωνα με μια ανεπίσημη συμφωνία μη-επίθεσης με τους Παλαιστίνιους, από την οποία εξαιρούνταν οι Ιταλοί Εβραίοι.

Το αντισημιτικό κλίμα και η αύξηση των επιθέσεων οδηγεί σε μια ριζική αναδιοργάνωση των μέτρων ασφαλείας, αρχικά για το εβραϊκό δημοτικό σχολείο “Ταλμούδ Τορά αΓκαντόλ” στην οδό Φλέμιγκ και μετέπειτα στις συναγωγές και τα κοινοτικά ιδρύματα. Κατά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου το 1990 οι απειλές του Σαντάμ Χουσεϊν, προστάτη του Αμπού Νιντάλ που ευθύνονταν για την επίθεση στη Ρώμη, οτι θα έφερνε τον πόλεμο στην Ευρώπη  παγίωσε την ασφάλεια ως απόλυτη προτεραιότητα σε κάθε εβραικό σχολείο, κέντρο ή συναγωγή. Ακόμα θυμάμαι που τις πρώτες μέρες του πολέμου οι γονείς μας είχαν κρατήσει στα σπίτια, που αποκτήσαμε νέες ένοπλες φρουρές με το όπλο κρυμμένο στο εσωτερικό του μπουφάν, τον έλεγχο των πακέτων που έμπαιναν και την σταδιακή οχύρωση με θωρακισμένες πόρτες. Πρόσφατα είδα λευκώματα της κοινότητας και αυτά τα μέτρα μετονομάστηκαν, οφείλω να ομολογήσω ευφάνταστα, σε “αντισεισμική προστασία”.

Κάγκελα, βαρέλια αντικαμικάζι, ένοπλοι αστυνομικοί – ένα τυπικό εβραϊκό σχολείο/ πηγή: abravanel.wordpress.com

Τα βαρέλια αντικαμικάζι προστέθηκαν αρκετά αργότερα, όταν ισλαμιστές καμικάζι επιτέθηκαν με φορτηγά γεμάτα εκρηκτικά σε δυο συναγωγές στην Κωνσταντινούπολη με δεκάδες νεκρούς το 2003.  Τότε άρχισαν να μπαίνουν και τα αλεξίσφαιρα τζάμια και ήρθε ένα δεύτερο κύμα αναδιοργάνωσης που ανταποκρίνονταν σε ένα νέο κύμα αντισημιτισμού αριστερής προέλευσης μετά το 2001. Ενδεικτικά θυμάμαι τις αντιεβραϊκές διαδηλώσεις το 2006 από την επίσημη Αριστερά που κορυφώθηκαν με τον αποκλεισμό των γραφείων/λεσχών της Κοινότητας που τότε στεγάζονταν στη Στοά Χιρς και τον βανδαλισμό του Μνημείου του Ολοκαυτώματος ή την ανάγκη ακύρωσης εβραϊκών εκδηλώσεων τον Ιανουάριο του ’09, πάλι με αφορμή το μεσανατολικό, μετά από απειλές. Πολλές από αυτές τις πολιτικές ασφαλείας φαίνονται υπερβολικές, πχ οι δημόσιες εκδηλώσεις στο εβραϊκό Δημοτικό αποφεύγονται. Αλλά αυτές αποτελούν αποτέλεσμα εμπειριών, όπως η συνεχόμενη ρίψη αυγών όταν αφήνονταν έξω διακοσμήσεις με εβραϊκά σύμβολα. Που μπορεί να ήταν αυγά στην περίπτωση του Δημοτικού, αλλά ήταν μολότωφ στην περίπτωση του Νέου Νεκροταφείου στην Σταυρούπολη. Αλλωστε ας μην ξεχνάμε οτι πλεον η αντισημιτική βία – πέρα από απλά γκραφίτι – είναι εδώ και έχουμε δει παραδείγματα της στην Κέρκυρα, Ιωάννινα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Βόλο, Αθήνα, Χανιά την τελευταία δεκαετία.

Και μια ακόμη λεπτομέρεια: δε μπόρεσα να βρω αναφορές online αλλά οι Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη είχαν μπει στο στόχαστρο και της 17 Νοέμβρη. Κλιμάκιο της είχε προχωρήσει σε ανίχνευση των γραφείων στην Στοά Χιρς και μιλούσαν για δυνατότητα χτυπήματος μέσω κατεβάσματος “καλαθιού” (δηλαδή εκρηκτικού μηχανισμού) από διπλανό κτίριο ή μέσω “μύτης” (ρουκέτας) από απέναντι ταράτσα – θυμάμαι οτι έβλεπα τις αναφορές στην ΕΡΤ3 και σκεφτόμουν οτι το γραφείο του θείου μου βρίσκονταν εκεί. Αλλωστε νωρίτερα άλλες εγχώριες τρομοκρατικές οργανώσεις είχαν επιτεθεί σε εβραϊκούς στόχους στην Αθήνα, (από ελληνικές εταιρίες Χριστιανών που συνεργάζονταν με το Ισραήλ, μέχρι ένα ελληνικό γραφείο ταξιδίων ιδιοκτησίας ενός Εβραίου Ελληνα), όπως ο ΕΛΑ την δεκαετία του ’80.

Με αυτή τη δίηγηση δε θέλησα να ισχυριστώ οτι οι Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη διατρέχουν τους ίδιους κινδύνους όπως οι Εβραίοι του Παρισιού. Αλλά κατά την διάρκεια του πρόσφατου Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ στελέχη της ΚΕΕΡΦΑ με ενημέρωσαν οτι οι Εβραίοι στην Ελλάδα δεν κινδυνεύουν και αμφισβήτησαν τις εμπειρίες μου. Πιστεύω οτι η αντίδραση τους είναι δικαιολογημένη, αν κανείς ξεχάσει οτι υποτίθεται οτι δουλειά τους είναι η μάχη ενάντια στον ρατσισμό. Αλλωστε οι ίδιοι οι Εβραίοι στην Ελλάδα αρνούνταν μέχρι πρόσφατα οτι ο αντισημιτισμός υπάρχει. Οπότε το παρόν απλώς θέλει να είναι μια – τεκμηριωμένη – μαρτυρία που απαντά στο τι έχουν να φοβούνται οι Εβραίοι. Προφανώς βέβαια το ερώτημα αφορά μόνο αυτούς που δεν αντιμετωπίζουν τους Εβραίους ως ένα εξωτικό μπιζού ενός πολυπολιτισμικού παρελθόντος, αλλά ως ζωντανούς συμπολίτες που αντιμετωπίζουν ένα πλέγμα θεσμικού και λαϊκού αντισημιτισμού, σε ένα υπόβαθρο διεθνούς τρομοκρατίας. Σίγουρα δεν έχουν να φοβούνται οπλισμένους τζιχαντιστές – πιο πιθανά είναι τα συνήθη γκραφίτι, μολότωφ, καταστροφές της υπάρχουσας πολιτιστικής κληρονομιάς και διαδηλώσεις – αλλά δυστυχώς οι Εβραίοι της Κοπεγχάγης μάλλον το ίδιο θα απαντούσαν μέχρι πριν ένα μήνα. Οπότε την επόμενη φορά που θα δείτε φρουρές έξω από σχολεία και συναγωγές, δείξτε κατανόηση – το να φανταζόμαστε βια εναντίον μας δεν είναι εβραϊκή παράνοια.

υγ. Στην πρώτη ομιλία του νέου Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας το κομμάτι που προκάλεσε το μεγαλύτερο χειροκρότημα υπήρξε αυτό για την δολοφονία του Στέφανο Γκάι Τακέ. Στην μνήμη του αφιερώνεται η παρούσα ανάρτηση – הי״ד.