Μαύρο Σάββατο 1942

Έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές με κομμάτια ιστορίας της πόλης, χωρίς να έχουμε καμία ιδιαίτερη ιδιότητα πέραν αυτής του δημότη της Θεσσαλονίκης. Παρ’ ότι έχουμε γράψει κατά καιρούς θέματα που έχουν να κάνουν με το εβραίκό στοιχείο της πόλης, δεν γράψαμε ποτέ τίποτα για την απαρχή του ολοκαυτώματος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, όπως την προσδιορίζουν η ίδιοι. Αναφέρομαι στον δημόσιο εξευτελισμό 9000 αντρών μεταξύ 18-45 ετών στην πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου του 1942.

Η περιγραφή είναι από τα απομνημονεύματα του Γιομτώβ Γιακοέλ και το χρησιμοποιούμε μέσω του post που είχε αναρτήσει ο Abravanel το 2009. Οι φωτογραφίες είναι από την Wikimedia Commons, και το Deutsches Bundesarchiv (German Federal Archive)

Τας πρώτας ημέρας του Ιουλίου του 1942 εδημοσιεύθη εις τας εφημερίδας της Θεσσαλονίκης επίσημος ανακοίνωσις της Γερμανικής Στρατιωτικής Διοίκησεως Θεσσαλονίκης-Αιγαίου. Δι’ αυτής προσεκαλούντο άπαντες οι Ισραηλίται άρρενες, ηλικίας 18-45 ετών όπως παρουσιασθούν εις την πλατείαν Ελευθερίας την πρωιαν του Σαββάτου 12 Ιουλίου, ώρα 3ην πρωινήν, επί απειλή αυστηρών ποινών.

Οι γερμανοί χωροφύλακες της Στρατονομίας (FG) χύνουν τα μπουλντώκ εναντίον ορισμένων Ισραηλιτών…

Αλλους Ισραηλίτας οι οποίοι, κουρασθέντες από πολλών ωρών αναμονήν, εκάθησαν κατα γής, οι ανθρωποι της Γκεστάπο δερνουν μέχρις αιματώσεως.

Εις άλλους Ισραηλίτας επιβάλλεται η υποχρέωσης συνεχούς και επι ώρας ακαταπαύστως εκτελέσεως γυμναστικών ασκήσεων κοπιωδών επ’ απειλή ξυλοδαρμού. Τέλος άλλαι ομάδες Γερμανών υποχρεώνουν Ισραηλίτας εις εκτέλεσιν εξευτελιστικών κινήσεων (τούμπες) υπό όμματα των χριστιανών περίεργων και θεατών. Προς συμπλήρωση δε του θεάματος λαμβάνονται και φωτογραφίαι της συγκεντρώσεως εκ μέρους Γερμανών και φωτορεπόρτερ αι οποίαι αμέσως την επομένην παρετίθεντο εις τον ελληνικόν τύπον με χαρακτηριστικάς, εις βάρος των Ισραηλίτων, περιγραφές.

Είναι άξιο παρατηρήσεως το γεγονός οτι εις την περιπέτειαν αυτήν της ομαδικής καταγραφής και εξαναγκαστικής συγκεντρώσεως προς εργασία 8000 – 9000 Ισραηλιτών Ελλήνων πολιτών, ουδεμία εξεδηλώθη αντίδρασης ούτε της χριστιανικής κοινωνίας, ούτε των κρατικών και τοπικών αρχών

Μια ακόμη καταγραφή του γεγονότος υπάρχει και στο βιβλίο του Dr. Paul Isaac Hagouel, “History of the Jews of Thessaloniki and the Holocaust”, West Chester, Pennsylvania, November 14th, 2006

… Αυτή η περίοδος της σχετικής «ηρεμίας» και «ομαλότητας» διαλύθηκε με μια ανακοίνωση των γερμανικών αρχών, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» που εκδιδότανε απόένα συνεργάτη των Γερμανών, καλώντας όλους τους ενήλικες άρρενες Εβραίους μεταξύ 18 έως 45 ετών για να εμφανιστούν  για την εγγραφή στην Πλατεία Ελευθερίας  το Σάββατο 11 Ιουλίου, 1942 [ο στόχος ήταν να καταγραφούν ο διαθέσιμος αριθμός αντρών για καταναγκαστική εργασία]. …. Εννέα χιλιάδες [9000] ενήλικες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία. Οι Γερμανοί δεν τους επιτρέπουν να καλύπτουν το κεφάλι τους ή να πίνουν νερό παρ’ όλη  την πνιγηρή ατμόσφαιρα λόγω ζέστης, τους αναγκάσανε να στέκονται για ώρες κάτω από τον  καυτό ήλιο. Μερικοί Γερμανοί,αναγκάσανε πολλούς να εκτελέσουν γυμναστικά παραγγέλματα! Αυτός ήταν ο πρώτος μεγάλος οιωνός για τα χειρότερα που έπονταν…

Μετά την ολοκλήρωση της εγγραφής τέσσερις χιλιάδες [4000] από αυτούς ήταν οδηγηθήκανε σε καταναγκαστική εργασία, όπου διαταχθήκανε να κατασκευάσουν ένα δρόμο για τους Γερμανούς, που θα συνέδέε τη Θεσσαλονίκη με την Κατερίνη και τη Λάρισα, μια περιοχή γεμάτη με ελονοσία. Η εβραϊκή κοινότητα καταβάλει 2,5 δισεκατομμύρια δραχμές ως λύτρα για την απελευθέρωσή τους.

Ο μαζικός εξευτελισμός 9000 ανθρώπων ξεπερνιέται μόνο από την αδιαφορία 100.000 κατοίκων. Δεν νομίζω ότι μπορούσαν να κάνουν οι χριστιανοί κάτοικοι της πόλης τίποτε παραπάνω από ένα επίσημο διάβημα διαμαρτυρίας των αρχών, πολιτικών και εκκλησιαστικών, έστω και για τα μάτια του κόσμου και μετά το τέλος του καψονιού. Από ότι φαίνεται ούτε κάτι τέτοιο έγινε