Τράπεζα Θεσσαλονίκης

Ξεκινώ τη συμμετοχή μου στο thess.gr, με μια παλιότερη ανάρτηση στο City Of Ghosts, σχετικά με ένα κλασικό νυχτερινό στέκι της πόλης, του οποίου την ιστορία λίγοι γνωρίζουν.

Πολλοί Θεσσαλονικείς περνούν τις νύχτες τους, υπό τους ήχους της λάτιν και της τζαζ μουσικής, σε μια απ’ τις στοές του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, εκεί όπου βρίσκεται, λουσμένη σε όλες τις αποχρώσεις του κόκκινου, η “Παπαρούνα”.

Η στοά φέρει το όνομα Μαλακοπή. Το κτίριο, κέντρο του φραγκομαχαλά της οθωμανικής Θεσσαλονίκης, χτίστηκε το 1906. Μπορούμε να ανιχνεύσουμε την ιστορική αυτή περιοχή της πόλης κυρίως από τρία κτίρια: την Τράπεζα Θεσσαλονίκης (στοά Μαλακοπή), την Οθωμανική Τράπεζα (σημερινό Δημοτικό Ωδείο) και τον καθολικό ναό. Αυτή η περιοχή απλωνόταν από την οδό Οθωμανικής Τράπεζας (Λέοντος Σοφού) δυτικά μέχρι τη Σαμπρί Πασά Τζαντεσί (σημερινή οδός Βενιζέλου) ανατολικά και αποτελούταν από εργαστήρια και εμπορικά καταστήματα, μουσουλμάνων, εβραίων και χριστιανών όλων των δογμάτων, στοές, ασφαλιστικά γραφεία, καφενεία, εστιατόρια, ναυτιλιακές εταιρείες και ξενοδοχεία (χάνια). Παράλληλα νότια οριοθετούνταν από την οδό Τας Χανί (Πέτρινο πανδοχείο -σημερινή Εδέσσης, στην οποία σώζονται κάποια εξαιρετικά χάνια της δεκαετίας του 1890, παντελώς αναξιοποίητα) και βόρεια συμπεριλάμβανε την οδό Φιντζαντιλάρ (Φλιτζανοπωλητών -σημερινή Βασ. Ηρακλείου) και έφτανε έως τη Βαρντάρ καπισί τζαντεσί (Εγνατία οδό).

Το κτίριο της σημερινής Παπαρούνας ήταν ιδιοκτησία του Εδουάρδου Αλλατίνι, της γνωστής στην πόλη για την οικονομική της δραστηριότητα εβραϊκής οικογένειας εμπόρων-χρηματιστών, ο οποίος το αγόρασε την περίοδο μεταξύ 1904-1906. Η σημερινή οδός Συγγρού έφερε και το όνομα της οικογένειας Αλατίνι. Το 1904 στο βόρειο τμήμα του οικοδομήματος υπήρχε ένα μόνο κεντρικό κτίριο, ένα μέγαρο με κήπο προς το νότο. Το 1906 χτίστηκε η στοά στο σημείο όπου βρισκόταν ο κήπος, προκειμένου να στεγαστούν διάφορα καταστήματα και η Τράπεζα της Θεσσαλονίκης. Η τελευταία, την οποία είχαν ιδρύσει οι αδερφοί Αλατίνι το 1888, άνοιξε τις πόρτες της στη στοά Μαλακοπή το 1907, όταν ο διευθυντής της τράπεζας, ο Αλφρέντο Μισραχί, αγόρασε το κτίριο για λογαριασμό της τράπεζας.

Αρχιτέκτονας της Τράπεζας Θεσσαλονίκης ήταν ο Βιταλιάνο Ποζέλι, στον οποίο η Θεσσαλονίκη οφείλει μερικά από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια της ύστερης οθωμανικής περιόδου, όπως την Αυτοκρατορική Σχολή του Αμπντούλ Χαμίντ (σημερινή παλιά Φιλοσοφική Σχολή), το Κονάκι (Διοικητήριο, σημερινό υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης), το Στρατηγείο (Γ’ Σώμα Στρατού), το Μέγαρο Αλατίνι (σημερινή Νομαρχία Θεσσαλονίκης) και το Γενί Τζαμί. Η Τράπεζα Θεσσαλονίκης επιβίωσε της τεράστιας καταστροφής απ’ την πυρκαγιά του 1917, που επί τρεις ημέρες κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ο φραγκομαχαλάς καταστράφηκε ολοσχερώς σχεδόν, αλλά το οικοδόμημα του Ποζέλι παρέμεινε άθικτο.

Ωστόσο δεν γλίτωσε το οριστικό κλείσιμο το 1940, όταν το κτίριο, όπου σήμερα βρίσκεται το μπαρ “Παπαρούνα”, επιτάχτηκε από τους Ναζί. Το 1978 το ρολόι στο κέντρο του εμπρόσθιου αετώματος σταμάτησε να λειτουργεί την ώρα του μεγάλου σεισμού της Θεσσαλονίκης, δείχνοντας 11.05, σηματοδοτώντας το τέλος μιας εποχής. Ήδη από τη φωτιά του 1917 και κυρίως στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 τα κτίρια του Φραγκομαχαλά με τους όμορφους εσωτερικούς κήπους, τους ξενώνες και τα εργαστήρια έδωσαν τη θέση τους σε απρόσωπα κτίρια μπετόν, όπου στεγάζονταν γραφεία και δημόσιες υπηρεσίες. Η αρχιτεκτονική σύνθεση ακολούθησε το δρόμο που πήραν και οι άνθρωποι της γειτονιάς αυτής: οι μουσουλμάνοι έφυγαν, οι εβραίοι εξολοθρεύθηκαν, ενώ οι έμποροι από όλα τα μέρη του κόσμου έπαψαν να βρίσκουν ενδιαφέρον σε μια πόλη που είχε χάσει πια το ρόλο της ως πολυπολιτισμικό και εμπορικό κέντρο των Βαλκανίων. Σήμερα οι άνθρωποι που εισέρχονται στη Στοά Μαλακοπή δεν μπορούν να απολαύσουν τον πλούτο γλωσσών και διαλέκτων της παλιάς πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης. Ωστόσο ήχοι και γεύσεις του κόσμου τούς ταξιδεύουν από τη Λατινική Αμερική στη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνοντας πως η ομορφιά και η ποιότητα δεν έχουν σύνορα.