Η προέλευση του “Λευκού Πύργου”
Τα βιβλία του Ηλία Πετρόπουλου, αν και δεν αποτελούν ακαδημαϊκά συγγράμματα , σίγουρα αποτελούν μια ενδιαφέρουσα πηγή αδιακρισιών που σπάνια περιλαμβάνονται στην επίσημη ιστορία.
Έτσι στο η «Ονοματοθεσία Οδών και Πλατειών» διάβασα με έκπληξη για τον Λευκό Πύργο στην Θεσσαλονίκη:
«Μπρος στον Λευκό Πύργο βλέπεις την Πλατεία του Λευκού Πύργου και τα κηπάρια του Λευκού Πύργου. Οι ονομασίες αυτές είναι ανεπίσημες καθιερωμένες από τον λαό. Η ονομασία Λευκός Πύργος είναι μετάφραση από τα ισπανό-εβραϊκά. Διόλου δεν αποκλείω την περίπτωση όπου κάποιος φωστήρας θα προτείνει την ονομασία του οθομανικού οχυρού σε Άσπρο Πύργο»
Περαιτέρω έρευνες στον, κατά τ’αλλα εξαιρετικά σχεδιασμένο, ιστότοπο του Λευκού Πύργου δεν έδωσαν πληροφορίες, ενώ γενικότερα υπάρχει μια γενικότερη ασάφεια επί του θέματος. Ως φόρο τιμής προς ορισμένους σαλονικιούς φίλους αποφάσισα να δω τι μπορούσα να βρω για την προέλευση του Λευκού Πύργου, (ή αλλιώς γνωστού ως Τόρε Μπλάνκα ή Μπεγιάζ Κουλέ). Ξεκαθαρίζω ότι δεν θα ασχοληθώ με τους κήπους του Λευκού Πύργου παρά επιφανειακά, μιας και αποτελούν ξεχωριστή ιστορία από μόνοι τους.
Η τοποθεσία
Η Θεσσαλονίκη τοπογραφικά συχνά ορίζονταν από τους πολλούς χείμαρρους της. Ένας τέτοιος ξεκινούσε από ένα λατομείο στον Άγιο Παύλο ανατολικά του οποίου υπάρχει σήμερα το νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας και συνεχίζοντας παράλληλα με την οδό Εθνικής Αμύνης κατέληγε, μέσω των προσχώσεων, στην δημιουργία ενός μικρού ακρωτηρίου. Πάνω σε αυτό το ακρωτήριο πιθανολογείται ότι υπήρχε κάποιος μικρός οχυρωματικός πύργος ήδη από το 1185, έργο βυζαντινών, αν και υπάρχουν αμφιβολίες για το αν ο πύργος του 1185 βρίσκονταν στο ακρωτήρι ή πιο δυτικά, περίπου στο ύψος του Βασιλικού Θεάτρου. Άλλοι πιστεύουν ότι δεν είναι ο χείμαρρος της Ευαγγελίστριας υπεύθυνος για το ακρωτήρι αλλά ο χείμαρρος που περνούσε ανατολικά από το εβραϊκό νεκροταφείο και διακλαδίζονταν στο Goz Dere (Λάκκο του Ματιού) και στο Kirishane (Χορδοποιειο). Υπάρχει όμως μια κοινή συμφωνία για την προσχωματική φύση του ακρωτηρίου και των δυο ορμίσκων που διέθετε, που αποτέλεσαν την φυσική τοποθεσία δημιουργίας του Πύργου. Αλλωστε αυτή η λειτουργία διατηρήθηκε και τους μετέπειτα αιώνες με την λειτουργία της τεχνητής αποβάθρας όταν οι προσχώσεις αλλοίωσαν τον φυσικό του χαρακτήρα.
Η ανοικοδόμηση του Πύργου
Περίπου ένα αιώνα μετά την κατάληψη της πόλης μια σειρά οχυρωματικών έργων δημιούργησαν νέα φρούρια στην πόλη και στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας είχαμε την δημιουργία του Πύργου. Κυριότερη πηγή για το έτος δημιουργίας είναι μια υπέρθυρη μαρμάρινη επιγραφή της εισόδου που πρώτος ανέφερε ο περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή και μάλιστα υπάρχει μια φωτογραφία της από τον γερμανό Στρουκ, (η επιγραφή σήμερα δεν υπάρχει – κατά άλλους σβήστηκε από τον Σουλτάνο Χαμίντ, κατά άλλους από την ελληνική διοίκηση το 1937).
Ανάλογα με τον μεταφραστή υπάρχουν μικρές διαφορές – στην επιγραφή διαβάζαμε με αραβική γραφή:
Κτισθέν κατά διαταγήν του λέοντος των ανδρείων Σουλεϊμάν,
έγινε ο λέων όλων των φρουρίων
Με τα λεανταροπρόσωπα δρακόντεια πυροβόλα γύρω του,
αρμόζει να ονομαστεί το φρούριο αυτό λεοντάρι των οχυρών,
Ετος 942 της Εγίρας του Προφήτου
Με άλλα λόγια ο πύργος κτίσθηκε από τον Σουλεϊμάν τον Νομοθέτη (ή Μεγαλοπρεπή) το έτος 942 της Εγίρας, δηλαδή το 1535 μ.κ.ε. Μια άλλη χρονολογία που αναφέρεται είναι το 974 της Εγίρας, δηλαδή το 1566 μ.κ.ε. Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι έχει εκτιμηθεί, μέσω δενδροχρονολόγησης, ότι τα ξύλινα υποστηρίγματα είναι βαλανιδιές της Πίνδου κομμένες περίπου το 15ο αιώνα.
Μερικοί θεωρούν ότι ο Σινάν, ο έμπιστος και διάσημος αρχιτέκτονας του Σουλεϊμάν, ευθύνεται για το σύμβολο της Θεσσαλονίκης αλλά πιθανότητα αποτελεί απλή φήμη μιας και δεν έχουμε κάποια σχετική μαρτυρία, ενώ συνολικά στον Σινάν αποδίδονται εκατοντάδες έργα. Η φήμη ότι είναι έργο βενετών τεχνιτών διαψεύδεται οριστικά από μια άλλη εσωτερική επιγραφή που αναφέρει για μεγάλη ανακατασκευή, (με αγγαρεία – δηλαδή υποχρεωτική συμμετοχή του λαού), το 1619 και μετέπειτα αναφορές αναφέρουν οτι εκείνη υπήρξε η ημερομηνία κτίσης. Αλλωστε η τοιχοδομία συνάδει με άλλες οθωμανικές κατασκευές της περιόδου για τις οποίες έχουμε περισσότερες πληροφορίες.
Η μορφή του
Αρχικά ο Πύργος χτίσθηκε μάλλον χωρίς το περίφημο περιτοίχισμα του. Αντίθετα είχε μια κωνική μολυβδαίνια σκεπή και ανάμεσα στις σημερινές πολεμίστρες ξεπρόβαλλαν τα κανόνια που έλεγχαν τον Θερμαϊκό Κόλπο και έριχναν βλήματα «40 οκάδων σε μήκος 8 μιλίων». Αλλωστε πιθανότατα η υπέρθυρη επιγραφή αναφέρονταν μάλλον στο πυροβολοστάσιο που ήταν η κύρια αποστολή του.
Ο ίδιος ο Πύργος είναι κυλινδρικός με ύψος 33,90 μ. και διάμετρο 22,70 μ. Έχει ισόγειο και έξι ορόφους, που επικοινωνούν με εσωτερικό κλιμακοστάσιο μήκους 120 μ., το οποίο ελίσσεται κοχλιωτά σε επαφή με τον εξωτερικό τοίχο, αφήνοντας στο κέντρο έναν κυκλικό πυρήνα διαμέτρου 8,50 μ. Έτσι, σε κάθε όροφο σχηματίζεται μια κεντρική κυκλική αίθουσα, με την οποία επικοινωνούν μικρότερα τετράπλευρα δωμάτια, ανοιγμένα στο πάχος του εξωτερικού τοίχου. Ο τελευταίος όροφος έχει μόνο την κεντρική αίθουσα και έξω από αυτήν δημιουργείται δώμα, που προσφέρει εξαιρετική θέα του γύρω τοπίου της πόλης και της θάλασσας. (πηγή)
Δεν γνωρίζουμε το πότε χτίσθηκε το περιτοίχισμα αλλά γνωρίζουμε τη μορφή του. Είχε οκταγωνικό σχήμα, χαμηλό ύψος περίπου 5 μέτρων και είχε 3 οκταγωνικούς πυργίσκους σε 3 ακμές του, εξοπλισμένοι και αυτοί με τηλεβόλα. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι στρέφονταν προς την πόλη, ενώ ο Πύργος βασίζονταν στο ίδιο του το μέγεθος για άμυνα προς το εξωτερικό. Υπήρχε και ένας ακόμη διώροφος πυργίσκος και διάφορα άλλα κτίσματα στο εσωτερικό που θα εξετάσουμε αργότερα την χρήση τους. Η είσοδος του περιτοιχίσματος, προς βορά και ίδια ευθεία με την είσοδο του Πύργου, ονομάζονταν Πύλη του Ντιβάν Χανέ, (ορισμένες πηγές ονομάζουν τον διοικητή των γενίτσαρων ως Ντιβάν Εφέντη και ορισμένες άλλες αναφέρουν με αυτόν το τίτλο το διοικητή της Ακροπόλεως όπου ακρόπολη ήταν το συγκρότημα του Επταπυργίου γνωστό και ως Kucuk Selanik, μικρή Θεσσαλονίκη. Κατ’ εμέ είναι ενδεικτικό της πολυπολικότητας της οθωμανικής εξουσίας και των ανταγωνισμών μεταξύ γενίτσαρων και κεντρικής εξουσίας). Ο Πύργος διέθετε και άλλες συμπληρωματικές κατασκευές απαραίτητες για την λειτουργία του ως κατάλυμα όπως τζάκια και αφοδευτήρια μέσα στο κυρίως κτίσμα και αποθήκες, δεξαμενές νερού εκτός του κύριου κτίσματος.
Η ιστορική του διαδρομή
Το αρχικό του όνομα υπήρξε, εύλογα, «Πύργος των Λεόντων» ενώ αργότερα ανεπίσημα ονομάστηκε «Πύργος της Καλαμαριάς» και «Πύργος των Γενίτσαρων», (Καλαμαριά ονομάζονταν παλιά η περιοχή του σημερινού Ευκλείδη μέχρι την παραλία). Μέχρι το 1826 χρησιμεύει σαν φρούριο και σε αυτόν σταθμεύει το μεγαλύτερο μέρος της φρουράς των Γενίτσαρων – χρησιμεύει και ως φυλακή αλλά μόνο συμπληρωματικά προς τις ανάγκες των ίδιων των γενίτσαρων. To κάστρο της Καλαμαριάς (Kelemeriye Kal’asi) που αναφέρει ο Εβλίγια Τσελεμπή διέθετε και τον προαναφερθείσα διώροφο πυργίσκο που λειτουργούσε ως mescid, δηλαδή τζαμί χωρίς μιναρέ. Επίσης γνωρίζουμε ότι διέθετε τον Mahmud Aga Zeviye, δηλαδή τον τεκέ του Μαχμούντ Αγά, (ο τεκές ήταν ένα ησυχαστήριο των δερβίσιδων – ένα παρακλάδι του σουνιτικού Ισλάμ. Ο όρος μοναστήρι δεν αποδίδει σωστά το νόημα του αφού ήταν μυστικιστικά κέντρα προσβάσιμα στο λαό που ορισμένα δέχονταν και χριστιανους ως μέλη τους), μιας και οι γενιτσαροι είχαν μια ιδιαίτερη σχέση με το τάγμα των Μπετακσήδων αν και ο συγκεκριμένος μάλλον συνδέονταν με τους Kadiri. Η φωτογραφία αριστερά είναι εξαιρετική γιατί μας επιτρέπει να δούμε με λεπτομέρειες το ανώνυμο τέμενος που επέζησε τουλάχιστον μέχρι το 1906 και κατεδαφίστηκε από τις ίδιες τις οθωμανικές αρχές της πόλης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γενίτσαροι είχαν μετατραπεί από ένα επίλεκτο στρατιωτικό σώμα σε ένα ημιαυτόνομο και ανεξέλεγκτο τάγμα το οποίο μέχρι τον 18ο αιώνα είχε μετατραπεί σε ένοπλη τάξη εμπόρων, στρατιωτών που παράλληλα υποχρέωναν σε καταβολή προστασίας ανεξαρτήτως θρησκεύματος και ουσιαστικά έλεγχαν τις αγορές δέρματος, τροφίμων και τσόχας. Η Θεσσαλονίκη ήταν σημαντικό κέντρο με περίπου 6.000 γενίτσαρους οργανωμένους σε 3 ορτάδες.
Η παράλογη βία και απληστία τους προς τους κατοίκους της πόλης ανεξαρτήτως θρησκείας και η δημιουργία δομών παράλληλων με το οθωμανικό κράτους ήταν μια μόνιμη πληγή σε κάθε Σουλτάνο – άλλωστε όλες οι θρησκευτικές ομάδες της πόλης τονίζουν ότι αυτές ήταν ο ιδιαίτερος στόχος των γενίτσαρων. Αποκαλυπτικό είναι ότι τις περισσότερες πληροφορίες για τις συνθήκες κράτησης έχουμε από τον φιλέλληνα δικαστή Χαϊρουλάχ που φυλακίστηκε ο ίδιος λόγω των προσπαθειών του να θέσει τέρμα στις σφαγές των γενίτσαρων το 1821 μετά την επανάσταση στην Χαλκιδική.
Τελικά στις 16 Ιουνίου 1826 ο Μαχμούντ ο Β’ διατάζει την εξόντωση τους και με επίκεντρο την Θεσσαλονίκη οργανώνεται η εξόντωση τους σε όλη την Αυτοκρατορία. Περίπου 3.000 επιβιώνουν και συλλαμβάνονται μετά από σκληρές μάχες με τον οθωμανικό στρατό και μεταφέρονται στον Πύργο όπου και εκτελούνται μαζικά. Τότε είναι που ο Λευκός Πύργος αποκτά το όνομα «Kanli Kule» (Πύργος του Αίματος) – επαναλαμβάνω ότι το όνομα δεν συνδέεται με τις εκτελέσεις των Γενίτσαρων πιο πριν όπως κατά κόρον γράφεται αφού το όνομα μέχρι τότε είναι είτε πύργος της Καλαμαριάς, είτε Πύργος των Γενίτσαρων. Η μετέπειτα χρήση του ως φυλακή και τόπος εκτελέσεων που κοινοποιούνταν με έναν κανονιοβολισμό, διατήρησαν το όνομα. Βρήκα πολλές αναφορές στο ότι οι φυλακισμένοι στον Πύργο ήταν κυρίως για πολιτικά εγκλήματα αλλά καμία επίσημη πηγή δεν επιβεβαίωση αυτή την πληροφορία.
Με την πάροδο του χρόνου ο ρόλος του Πύργου μεταστράφηκε και από προστασία από εξωτερικές απειλές, έγινε μέρος του σχεδίου ελέγχου της ίδιας της πόλης. Η ύπαρξη του περιτοιχίσματος μόνο προς την μεριά της πόλης επιβεβαιώνει την σοβαρότητα των ταραχών που ξεσπούσαν στην πόλη μέχρι και τον 18ο αιώνα λόγω επισιτιστικών προβλημάτων. Μάλιστα όπως ισχυρίζονται ορισμένοι ιστορικοί ο Πύργος των Γενίτσαρων ήταν ένα αντίβαρο στην εξουσία του νόμιμου οθωμανού διοικητή της πόλης που έδρευε στο Γεντί Κουλέ – κάτι και που διαπίστωσαμε νωρίτερα με την διχογνωμία για το τίτλο του Divan Efendi.
Το επίσημο όνομα του ως Πύργος των Λεόντων και το ανεπίσημο ως Kanli Kule υπήρξαν τα ονόματα του μέχρι το 1891 όταν ένα εβραίος κρατούμενος, ο Νατάν Γκιντιλί (Nathan Guidili), καταδικασμένος για ένα ερωτικό έγκλημα, τον ασπρίζει με αντάλλαγμα την μείωση της ποινής και άρα την απελευθέρωση του. Ο λόγος δεν είναι γνωστός – η λαϊκή μυθολογία λέει ότι ήταν επιθυμία του Σουλτάνου ώστε να φανεί ότι κάτι αλλάζει μετά την Συνθήκη του Αγ.Στεφάνου ή με το τέλος του Tanzimat – διατηρούμε την δυνατότητα να δούμε με αμφιβολία αυτές τις δικαιολογίες. Πιο πιθανό είναι να συνδέονται με την απόφαση για χρησιμοποίηση μόνο του Γεντί Κουλέ ως των φυλακών της πόλης (μέχρι το 1989!), την έναρξη της κατεδάφισης του περιτοιχίσματος και μια συνειδητή προσπάθεια αποσύνδεσης του Πύργου από το αιματηρό παρελθόν του.
Ενώ υπάρχουν διάφορες πηγές από τις οποίες μαθαίνουμε ότι σύντομα το Kanli Kule μετονομάζεται σε Beyaz Kule, δηλαδή Άσπρος Πύργος, δεν βρήκα κάποια επιπλέον πηγή που να υποστηρίζει ότι η υιοθέτηση του Torre Blanca της εβραϊκής κοινότητας οδήγησε στη υιοθέτηση του και από τις άλλες μειονότητες, ορθόδοξους και μουσουλμάνους, όπως υποστηρίζει ο Πετρόπουλος. Βέβαια γνωρίζουμε ότι οι έλληνες της πόλης ήξεραν λαδίνο/ισπανοεβραϊκά ώστε να μπορούν να κινούνται στην πόλη και πολλές περιοχές της πόλης ήταν γνωστές αποκλειστικά από τα εβραϊκά τους ονόματα μέχρι και το 1943 όταν ο Δήμος πήρε την πρωτοβουλία και μετονόμασε όλα τα εβραϊκά τοπωνύμια εκμεταλλευόμενος τις εκτοπίσεις των εβραίων στο Αουσβιτς. Πάντως με μια ομιλία μου με έναν τοπικό ιστορικό συμφώνησε ότι η χρησιμοποίηση του Λευκός έναντι του Άσπρος «μυρίζει επίσημη μετάφραση και όχι αυθόρμητη λαϊκή ονοματοδοσία». Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που αυτό θα συνέβαινε στα Βαλκάνια ή στην ίδια την Θεσσαλονίκη. Το όνομα Αγία Σοφία είχε διατηρηθεί τόσο από το τζαμί Aya Sofia Cami’i στο οποίο είχε μετατραπεί η εκκλησία, τόσο από την ομώνυμη εβραϊκή συνοικία. Αντίστοιχα το τουρκικό λουτρό στη θέση Λουλουδάδικα ονομάζεται από τον λαό Yahudi Hamam, δηλαδή εβραϊκό χαμάμ γιατί βρίσκονταν μέσα στην εβραϊκή συνοικία Kulhan.
Η πιθανή εβραϊκή προέλευση της λέξης και η βαθύτατη ειρωνεία του γεγονότος με οδήγησαν σε περαιτέρω έρευνες. Την ίδια άποψη υποστηρίζει ο μεγάλος σαλονικιός λαογράφος και λογοτέχνης Αλμπέρτος Ναρ, που είχε μια αμοιβαία αντιπάθεια με τον Πετρόπουλο για να κατηγορηθεί ότι ο ένας αντιγράφει τον άλλον, δεν ξέρω όμως αν την βάσιζε στην ανάγνωση των εβραϊκών εφημερίδων της εποχής – μια δική μου έρευνα στην μοναδική ελληνική εφημερίδα έδειξε ότι την απουσία του Κανλί Κουλέ και την ύπαρξη του Μπεάζ Κουλέ. Οτι το Λευκός Πύργος δεν ήταν δημοφιλές στην ελληνορθόδοξη μειονότητα της πόλης αντικατοπτρίζεται στην δίηγηση της σαλονικιάς Ζορζέτας Ποζέλλι, εγγονής του Βιταλιάνο μεγάλου αρχιτέκτονα της πόλης που μας έδωσε το Κονάκι, την έδρα του Πρώην Υπουργείου Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας:
Βγαίνοντας από το μπαλκόνι του σπιτιού μου το πρώτο πράγμα που βλέπω είναι ο Λευκός Πύργος και θυμάμαι τα όσα άκουσα από αυτόν για τους δικούς μου. «Μπεαζ Κουλέ» τον έλεγαν οι Τούρκοι αλλά στα σπίτια μεταξύ των οικογενειών ονομάζονταν Καννλλ Κουλέ (από το καν που σημαίνει αίμα, δηλαδή ματωμένος πύργος).
Ενδεικτική είναι η σύγχιση στις ονομασίες σε αυτή την καρτ ποστάλ στα δεξιά: στα ελληνικά ως Πύργος του Αίματος και σε παρένθεση η κοινή (;) ονομασία Λευκός Πύργος, ενώ στα γαλλικά η επίσημη ονομασία του Tour de lion και σε παρένθεση η κοινή του Tour Blanche. (Η φωτογραφία είναι εμφανώς παλαιότερη της ίδιας της καρτ ποστάλ που χρονολογείται μετά το 1914 αφού περιλαμβάνει το περιτείχισμα και τα διάφορα άλλα κτίσματα που είχαν ήδη κατεδαφιστεί).
Το 1905 μπαζώνεται ο ανατολικός ορμίσκος και σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση της κατεδάφισης του περιτειχίσματος δημιουργείται η Πλατεία Προόδου στην περιοχή της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών και οι Κήποι της πλεον Τόρρε Μπλάνκα. Όπως διαπιστώνουμε από τις έγχρωμες φωτογραφίες της συλλογής Kahn η Τόρρε Μπλάνκα συνεχίζει να ασβεστώνεται τακτικά – ειδικά επ’ ευκαιρία της επίσκεψης του Σουλτάνου το 1911 όταν και ολοκληρώνεται η καταστροφή του περιτειχίσματος κατεδαφίζονται το τζαμί και ο τεκές για να είναι άνετο το πέρασμα της πομπής. Αν και η μετέπειτα τύχη του Πύργου και των κήπων δεν είναι μέρος αυτού του άρθρου αξίζει να σημειώσουμε ότι αποτέλεσαν το επίκεντρο της κοσμικής και πολιτικής δράσης της Θεσσαλονίκης. Από τους 10.000 διαδηλωτές να τραγουδούν την Διεθνή σε μια εκδήλωση της Φεντερασιόν με αφορμή την εκτέλεση του αναρχικού Φερρέρ στην Ισπανία το 1910, στην παρέλαση του ελληνικού στρατού το 1912, τη συγκέντρωση των οπαδών της Εθνικής Αμύνης το 1916, τα καταρριφθέντα ζέπελιν του Α’ΠΠ, τον κωσταντινουπολίτικο θίασο νάνων του 1921,την αναβίωση του ως φυλακή τούρκων αιχμαλώτων μετά την απόβαση στην Σμύρνη στην Μικρασιατική Εκστρατεία, τη συγκέντρωση του πρώτου συλλόγου καταναλωτών το 1922, το πολυτελές κουρείο των κήπων, το πρώτο τραμ το 1927, την γιορτή του Προσφυγικού Φοίνικος το 1929 και την χρησιμοποίηση του από τους ναυτοπροσκόπους το 1934. Η βαφή του Πύργου με βαφή παραλλαγής κατά τον Β’ΠΠ αποτέλεσε μια επιπλέον σελίδα στις χρωματικές αλλαγές του κτιρίου. Στα αριστερά μια φωτογραφία από καταρριφθέντα γερμανικά αεροσκάφη να επιδεικνύονται στους περαστικούς κατά την διάρκεια του 1ου ΠΠ.
Ετσι δεχόμενος, καταχρηστικά, ότι ο Ηλίας Πετρόπουλος και ο Αλμπέρτος Ναρ πιθανόν κάτι να ήξεραν παραπάνω να συγχαρώ τους σύγχρονους χριστιανούς Θεσσαλονικείς που μπορεί στην πλειοψηφία τους να μην έχουν ούτε έναν αιώνα διαβίωσης στην πόλη, αλλά είναι πρόθυμοι να αναγνωρίσουν ως σύμβολο της πόλης ένα οθωμανικό μνημείο του οποίου το σύγχρονο όνομα αν δεν είναι εβραϊκής προέλευσης, τότε σίγουρα οφείλεται σε έναν εβραίο σαλονικιο.
υγ. Για να είμαι ειλικρινής τα συγχαρητήρια μου είναι κυρίως προς τους ευπατρίδες της πόλης όπως τον Νομάρχη Ψωμιάδη, τους κ.κ.της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών κ.ο.κ Για τους υπόλοιπους η ειρωνεία της τελευταία παραγράφου ελπίζω να είναι εμφανής – αναφέρομαι στο πρόσφατο ομόφωνο διαπαραταξιακό ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου όπου αποκλείονταν το Ολοκαύτωμα από την ιστορία της πόλης, ξεχνώντας ότι η Εβραϊκή Κοινότητα της πόλης έχει μια ιστορία άνω των 2000 χρόνων στην πόλη. Μελετώντας την ιστορία της Torre Blanca, έμβλημα της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και με το οποίο ταυτίζονται οι ίδιοι οι Θεσσαλονικείς, μπορούμε ίσως να καταλάβουμε τους λόγους της καλπάζουσας ανασφάλειας τους.
Διαβάστε: την ιστορία με το περιτοίχισμα από agitprop, μερικές φώτο από τον Πάνο Ζ. , η επίσημη ιστορία του σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού, Επιλεκτική Μνήμη από panokato, o Λευκός Πύργος σε χαρτονόμισμα της ΠΓΔΜ, ενας σαλονικιός που δεν του αρέσει ο Πύργος.
Πηγές υπήρξαν διάφορες εργασίες του Ε.Χεκίμογλου, του Κ.Τομανά, του J.Nehama, του Β.Δημητριάδη, του Η.Πετρόπουλου, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, το Μουσείο του Λευκού Πύργου ενώ ευχαριστώ τον petefri για τις βιβλιογραφικές αναφορές. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον mayor rishon ο οποίος συνετέλεσε εξίσου σε αυτό το άρθρο όσο και εγώ. Στην φωτογραφία δεξιά ένας επιζόντας σαλονικιός ζωγραφίζει δεκαετίες μετά, στο Ισραήλ, τις αναμνήσεις του από την εκτόπιση, το τράμ, το άγαλμα του Κωσταντίνου, τα νεκροταφεία πίσω από το τραμ και ο Λευκός Πύργος που χωρίζει νοητικά και πραγματικά την intra muros ιστορική πόλη από την νέα που ξεχύνεται δεξιά.
Abravanel & Mayor Rishon
Η πιθανή εβραϊκή προέλευση της λέξης και η βαθύτατη ειρωνεία του γεγονότος με οδήγησαν σε περαιτέρω έρευνες. Την ίδια άποψη υποστηρίζει ο μεγάλος σαλονικιός λαογράφος και λογοτέχνης 
Αλμπέρτος Ναρ, που είχε μια αμοιβαία αντιπάθεια με τον Πετρόπουλο για να κατηγορηθεί ότι ο ένας αντιγράφει τον άλλον, δεν ξέρω όμως αν την βάσιζε στην ανάγνωση των εβραϊκών εφημερίδων της εποχής – μια δική μου έρευνα στην μοναδική ελληνική εφημερίδα έδειξε ότι την απουσία του Κανλί Κουλέ και την ύπαρξη του Μπεάζ Κουλέ. Οτι το Λευκός Πύργος δεν ήταν δημοφιλές στην ελληνορθόδοξη μειονότητα της πόλης αντικατοπτρίζεται στην δίηγηση της σαλονικιάς Ζορζέτας Ποζέλλι, εγγονής του Βιταλιάνο μεγάλου αρχιτέκτονα της πόλης που μας έδωσε το Κονάκι, την έδρα του Πρώην Υπουργείου Γενικής Διοίκησης Μακεδονίας:
Βγαίνοντας από το μπαλκόνι του σπιτιού μου το πρώτο πράγμα που βλέπω είναι ο Λευκός Πύργος και θυμάμαι τα όσα άκουσα από αυτόν για τους δικούς μου. «Μπεαζ Κουλέ» τον έλεγαν οι Τούρκοι αλλά στα σπίτια μεταξύ των οικογενειών ονομάζονταν Καννλλ Κουλέ (από το καν που σημαίνει αίμα, δηλαδή ματωμένος πύργος).
Ενδεικτική είναι η σύγχιση στις ονομασίες σε αυτή την καρτ ποστάλ στα δεξιά: στα ελληνικά ως Πύργος του Αίματος και σε παρένθεση η κοινή (;) ονομασία Λευκός Πύργος, ενώ στα γαλλικά η επίσημη ονομασία του Tour de lion και σε παρένθεση η κοινή του Tour Blanche. (Η φωτογραφία είναι εμφανώς παλαιότερη της ίδιας της καρτ ποστάλ που χρονολογείται μετά το 1914 αφού περιλαμβάνει το περιτείχισμα και τα διάφορα άλλα κτίσματα που είχαν ήδη κατεδαφιστεί).
Pingback: Η προέλευση του Λευκού Πύργου/On the origins of the White Tower « Abravanel
October 26, 2009 - 6:09 pm
Να σας συγχαρώ για το ενημερωτικό αυτό άρθρο.
Αλλά μ’ αφορμή την παρακάτω αναφορά -κάτι μεταξύ πικρίας, κακίας, και κακεντρέχειας- :
“να συγχαρώ τους σύγχρονους χριστιανούς Θεσσαλονικείς που μπορεί στην πλειοψηφία τους να μην έχουν ούτε έναν αιώνα διαβίωσης στην πόλη..”
να σας υπενθυμίσω ότι υπήρχαν συνεχώς Έλληνες στην πόλη από την αρχαιότητα και ότι εκτός από τους “σύγχρονους Θεσσαλονικείς” υπήρχαν και η “μη σύγχρονοι”, όπως αυτοί της Πυλαίας και άλλοι.
Εξ άλλου την ελληνική κοινότητα μετέτρεψαν σε τρίτη μειονότητα της πόλης οι εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά την οθωμανική εποχή με αποκορύφωμα τις σφαγές που έγιναν μετά την εκδήλωση των ελληνικών επαναστατικών κινήσεων στο πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα.
Δυστυχώς, η ιστορία είναι πανούργα και επιφυλάσσει στους πληθυσμούς πολλές εκπλήξεις. Αντί για παράδειγμα να ανήκει η Σμύρνη στην Ελλάδα, η μοίρα τόφερε να της ανήκει η Θεσσαλονίκη.
Και αυτή η μοίρα, άλλοτε καλή κι άλλοτε κακιά, έχει σημαδέψει όλους τους λαούς και όλες τις κοινότητες αυτής της κοινωνικά περίεργης πόλης…
October 26, 2009 - 9:37 pm
Η παράγραφος αφορά, όπως δήλωσα ρητά, τους ευπατρίδες της πόλης οι οποίοι δήλωσαν, μέσω απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου, οτι το Ολοκαύτωμα των 55.000 σαλονικιών εβραίων δεν τους αφορά γιατί ήρθανε μόλις το 1492, (δείχνοντας οτι είναι αγράμματοι πέρα από ηλίθιοι). Και να είναι κακία εκ μέρους μου γιατί γνωρίζουμε οτι μόνο 7 χριστιανικές οικογένειες της πόλης μπορούν να ισχυριστούν οτι ζουν στην Θεσσαλονίκη πριν το 1870, (πηγή Χεκίμογλου). Οχι οτι ο εβραίος που ζεί εδώ και 5 αιώνες στην πόλη έχει περισσότερα δικαιώματα από τον έλληνα που δεν έχει κλείσει αιώνα ή τον ομογενή εκ ΕΣΣΔ που δεν έχει κλείσει εικοσαετία – αλλά αυτή η πόλη δυστυχώς ζει σε μια εναλλακτική πραγματικότητα την οποία βασίζει πάνω στην αδιάλειπτη συνοχή της από την εποχή του Μέγα Αλέξανδρου.
Ελάχιστες και μεμονωμένες εξαιρέσεις υπάρχουν αλλά δυστυχώς το βαθύ κράτος της πόλης έχει μια διαχρονική δράση και η εναλλακτική ιστορία διαφέρει τόσο από την πραγματικότητα που οποιαδήποτε προσπάθεια συμφιλίωσης αυτών των δυο αντιλαμβάνεται ως απειλή.
October 27, 2009 - 3:49 am
Χαιρετώ και εγώ και συγχαίρω για το άρθρο.
Ναι, την έπιασα την ειρωνία, νομίζω είναι σαφέστατη και περιμένω να μην δω άλλα σχετικά σχόλια. 😉
Κάτι άλλο θέλω να ρωτήσω, και συμπάθα με, αλλά δεν τα πάω καλά με τα θρησκευτικά: λες “ο τεκές ήταν ένα ησυχαστήριο των δερβίσιδων – ένα παρακλάδι του σουνιτικού Ισλάμ”. Οι δερβίσηδες και οι Μπεκτασήδες της Θεσσαλονίκης δεν ήταν Σιίτες πριν από την κεμαλική εποχή; Με τους Νεότουρκους δεν εξορίστηκαν -δεν ξέρω αν έγινε βίαια ή οικοιοθελώς- στα Τίρανα;
Αν όχι, τί καθεστώς επικρατούσε μεταξύ του 1826 και του 1908; ‘Η πού μπορώ να βρω σχετικές πληροφορίες; (Όχι ότι επηρεάζει αυτό την ιστορία του Πύργου, απλά περιέργεια.)
Ευχαριστώ!
October 27, 2009 - 10:20 am
μάλιστα. Πολύ ενημερωτικό κείμενο -ομολογώ ότι ήξερα μόνο ότι επρόκειτο για βενετικό κτίσμα που αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τους τούρκους κλπ. (ίσως θα έπρεπε να σκεφτώ ότι οι ενετοί σε ό,τι έχτιζαν ή κατακτούσαν εντοίχιζαν μια πλάκα ).
Υ.Γ. Αλήθεια: η συνοικία Κάμπελλ σε ποια σημερινή ονομασία αντιστοιχεί?
October 27, 2009 - 8:55 pm
Εγώ δεν βλέπω κάποια βαθύτατη ειρωνία, εκτός από τη δική σου.
Δεν καταλαβαίνω πώς νομίζεις ότι θα αλλάξεις κάτι ως προς την ιστορική αυτοσυνειδησία της Θεσσαλονίκης με αυτό το ύφος, σαν στρατηγική είναι αυτο-υπονομευτική δηλαδή.
Θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική αν δεν έκανες σε κάθε κείμενό σου εμφανή τη δυσφορία σου για τη σημερινή πληθυσμιακή σύνθεση της πόλης.
Λίγo περισσότερη αντικειμενικότητα και λιγότερες εμμονές θα ήταν μια καλή αρχή.
October 27, 2009 - 9:17 pm
“Aμπραβανελουκο “,
αφου βλεπεις οτι οι Σαλονικιοι & γενικα οι Γραικοι
ειναι διαστροφικοι αντισημιτες,
μεχρι του σημειου να ισχυριζονται οτι
στη ” Σαλονικη ” ζουσαν “ελληνες ” συνεχεια (σικ) επι 2000 χρονια,
γιατι συνεχιζεις εναν ματαιο αγωνα…?
Ειστε 5 χιλ,οι γέροι ξεθαψτε τους προγονους σας & θαψτε τους στο Ισραηλ,
οι νεοι μαζεψτε τα & παγενετε Αμερικα…
Πολιτικη ” καμμενης γης ”
Οι Γραικοι ειναι ασημαντοι διεθνως,
η αδιαφορια με την οποια τους αντιμετωπιζουν οι Μεγαλες Δυναμεις τους τρελλαινει…
Αδιαφορειστε & εσεις,μη ματαιοπονειτε προσπαθωντας να τους αλλαξετε…
Αυτο το συμπερασμα εβγαλα για τη πολιτικη ζωη στη Γκρης…
Χέστε μεσα…& κοπανατε την για Ισραηλ ή Αμερικα…
October 27, 2009 - 9:25 pm
@george
Την περισσότερη αντικειμενικότητα θα πρέπει να την ζητάμε από όλους και όχι επιλεκτικά. Δεν νομίζω ότι ο Abravanel πιστεύει ότι μπορεί να γίνει κάτι με την σημερινή πληθυσμιακή σύνθεση. Απλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το παρελθόν προκειμένου να προχωρήσουμε στο μέλλον. Έλεος πια με τον Μέγα Αλέξανδρο που ποτέ του δεν είδε την πόλη της Θεσσαλονίκης
October 27, 2009 - 9:30 pm
@harryentism
το υφάκι αυτό σε παρακαλώ στο σπίτι σου. Εδώ αν έχεις σοβαρό επιχείρημα μπορείς να το καταθέσεις. Αν όχι, έχει αλλού blog που δέχονται αυτό το ύφος.
October 27, 2009 - 11:06 pm
Καλησπέρα – κατ’αρχήν να αναφέρω οτι αυτό το άρθρο θα ήταν πολύ καλύτερο αν ξέραμε τουρκικά γιατί οι ελληνόφωνοι τουρκολόγοι είναι ελάχιστοι και ουσιαστικά βασιστήκαμε στο έργο του Δημητριάδη το οποίο που και που κάνει λάθη. Cross referencing έγινε κυρίως με Χεκίμογλου αλλά και διάφορους άλλους – δυστυχώς όμως υπάρχουν πολλές κυκλικές αναφορές, μόνο την ιστορία με το όνομα μπόρεσα να την διασταυρώσω από πολλές ανεξάρτητες πηγές.
Οι δερβίσηδες ανήκαν στον σουφισμό ο οποίος ουσιαστικά αδιαφορούσε για σιήτες και σουνίτες και ήταν μια μυστικιστική έκδοση του Ισλάμ. Συγκεκριμένα ήταν σουνιτικό γιατί απλά η Οθωμ.Αυτοκρατορία ήταν μια σουνιτική χώρα. Η ιστορία με τους σιήτες που αναφέρεις μου είναι άγνωστη και δεν μου φαίνεται πολύ πιθανή αλλά θα με ενδιέφερε να μάθω περισσότερα. Το τάγμα των Μπεκτασήδων ήταν ένα τάγμα δερβίσιδων που επειδή ήταν στενά συνδεδεμένο με τους γενίτσαρους διαλύθηκε το 1827 και μόλις το 1840 κατάφερε να επανανομιμοποιηθεί – ο τεκές τους ονομαζόνταν Kara Baba στην οδό Περδίκα και καταστράφηκε με την πυρκαγιά του 1917.
To πρόβλημα του αμπραβανέλ και το δικό μου δεν είναι η πληθυσμιακή σύνθεση της πόλης – the more the merrier. Απλώς δε μπορώ, (τουλάχιστον εγώ), να καταλάβω την ανασφάλεια της πόλης στο να αποδεχτεί ένα παρελθόν το οποίο προσφέρει μόνο μεγαλείο στην πόλη, (όχι επειδή υπήρχαν εβραίοι αλλά γιατί είχαν κάνει την Θεσσαλονίκη την σημαντικότερη πόλη των Βαλκανίων μετά την Κωνσταντινούπολη). Την πόλη που, αντιγράφω τον abra, είχε σιδηροδρομική σύνδεση με το Παρίση όταν η Αθήνα είχε τετράγωνες τις ρόδες των κάρων.
Και όλα αυτά θεμελιωμένα σε ένα τεράστιο έγκλημα που είναι η καταστροφή του νεκροταφείου από τον Δήμο και η λεηλασία των εβραϊκών περιουσιών στην οποία εμπλέκονται 12.000 θεσσαλονικείς, (11.000 σπίτια και 3000 επιχειρήσεις). Κάτω από το Χημείο, το Τελλόγλειο κτλ είναι τα οστά της οικογένειας μου γιατί οι εβραίοι δεν αφαιρούν τους νεκρούς και το νεκροταφείο ήταν το μεγαλύτερο της Ευρώπης με 350/500.000 τάφους. Συμφωνώ μαζί σου οτι δεν είναι παραγωγική αυτή η τακτική αλλά διάολε ίσως θα έπρεπε να σκεφτεί ο σύγχρονος σαλονικιός οτι έχει λερωμένη την φωλιά του πριν με κατακρίνει.
October 28, 2009 - 12:01 am
Η συνοικία του Κάμπελ καταρχήν ήταν το όνομα της συνοικίας και όχι της περιοχής – βρίσκεται κοντά στο Βότση, σε ένα χάρτη έχω και που ψάχνω να αναρτήσω αλλά δεν τον βρίσκω είναι στην ευθεία μικρό Καραμπουρνού και Μαντέμια, πάνω από την Καλαμαρία και δίπλα ή μέσα στου Βότση.
October 28, 2009 - 2:32 pm
@admin
Από όλους τη ζητάμε κι αυτό το νόημα είχε το σχόλιό μου. Αν δλδ πρέπει να διαβάζουμε μαζί με τ’άλλα στοιχεία και για μεγαλέξανδρους και ιστορίες, ε ..η σοβαρότητα χάνεται.
Τελοσπάντων ο Μ.Αλέξανδρος είναι ένα άγαλμα στην παραλία και μια εκδήλωση που γίνεται μια φορά το χρόνο, τι να κάνουμε και τι σας ενοχλεί ακριβώς σε σχέση με αυτά που θέλετε εσείς να πείτε;
Κι εντάξει κάποια σχέση είχε κι αυτός με τ’όνομα της πόλης, έτσι δεν είναι; Δεν ήταν Salonica το ορίτζιναλ.
@Mayor Rishon
Αφού δεν είναι παραγωγική γιατί τη συνεχίζεις; Σ’ενδιαφέρει απλώς να …τα πεις να ξεθυμάνεις κι όποιον πάρει ο χάρος;
Λες π.χ. ότι οι Εβραίοι έκαναν τη Θεσσαλονίκη “την σημαντικότερη πόλη των Βαλκανίων μετά την Κωνσταντινούπολη” ;;
Μα ήταν ήδη τέτοια από την εποχή του Βυζαντίου!
Ή ότι …οι Εβραίοι της πόλης είναι υπεύθυνοι για τη σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη; Μήπως οι (διοικούντες) Οθωμανοί είναι ένα πιο ασφαλές συμπέρασμα;!
Εκτός δηλαδη αν βάζεις μέσα και τον Γερμανοεβραίο Maurice de Hirsch επειδή ήταν ανάδοχος για πολλά από τα έργα.
Γιατί τέτοιες υπερβολές και η προσπάθεια να συνδεθεί το “παλιό μεγαλείο” της πόλης με την παλιά της πληθυσμιακή σύνθεση; Δεν δείχνει ανασφάλεια μια τέτοια λογική, δεν θυμίζει “χαμένες πατρίδες”;
Είναι αναμενόμενο βέβαια λόγω καταγωγής να βλέπετε τα πράγματα από τη δική σας σκοπιά, αλλά γι’αυτό μιλάω και για την ανάγκη αντικειμενικότητας.
Για τα άλλα που λες, υπάρχουν και χειρότερα. Εγώ π.χ. δεν ξέρω καν που είναι τα οστά της οικογένειάς μου, ούτε ποιοι πήραν το σπίτι της και την περιουσία της.
Για το θέμα του νεκροταφείου που έγινε πανεπιστήμιο, δεν μπορεί να γίνει κάτι άλλο πλέον εκτός από ένα αναμνηστικό μνημείο στο χώρο του, δεν ξέρω τι άλλο ζητάτε δηλαδή.
Κι αν εμπλέκονται 12.000 θεσσαλονικείς σε κλοπή εβραϊκών περιουσιών να τους βρείτε και να τις διεκδικήσετε νομικά. Αλλά δεν έχει όλη η πόλη “λερωμένη φωλιά” επειδή κάποιοι ήταν δοσίλογοι.
October 28, 2009 - 11:31 pm
H πόλη έχει λερωμένη την φωλιά γιατί έκανε δική της την υπόθεση των 12.000 δοσίλογων. Γιατί αντί να απομακρυνθεί, ηθικά, από τις πράξεις τους κάνει ότι μπορεί για να τους καλύψει. Γιατί ο Αγ.Δημήτριος, η Ροτόντα, το ΚΘΒΕ φτιάχθηκαν από πλάκες του νεκροταφείου και ακόμα και σήμερα μπορείς να τις βρεις. Γιατί αρνήθηκε διαχρονικά την δημιουργία μνημείου ακόμα και όταν έπαιρνε την μορφή δάσους με 55.000 δένδρα σε επίσημη πρόταση του 1992. Γιατί τα έργα στο μετρό έβγαλαν στην επιφάνεια οστά τα οποία πετάχτηκαν.
Για το παραγωγική: εδώ είναι διαδίκτυο, ότι λέω και λες ουσιαστικά είναι χωρίς αντίκρυσμα. Οσο δεν έχει νόημα το rant μας, άλλο τόσο δεν έχει νόημα οι δικές σου ενστάσεις. Νόημα θα είχε να έπαιρνα τα ονόματα από τα Ειδικά Δικαστήρια Δοσιλόγων, να τα τύπωνα και να τα μοίραζα ως διαφημιστικά στην Θεσσαλονίκη. Επίσης να έκανα μήνυση ζητώντας τον οικογενειακό τάφο που βρισκόνταν σε ιδιωτική περιουσία, το έδαφος του νεκροταφείου ανήκει ακόμα και σήμερα στην ΙΚΘ με συμβολαιογραφικές πράξεις και να απαιτήσω από το ΑΠΘ να το αποδώσει στους ιδιοκτήτες του. Αλλά μόνο και μόνο που στα λέω αυτά εσύ θα τα εκλάβεις ως απειλές και “χαμένες πατρίδες” ενώ ούτε έχω απομακρυνθεί από αυτό τον τόπο για να έχει χαθεί η πατρίδα μου, ούτε αυτή η κλοπή είναι πηγή πολέμου.
Πολλά πράγματα που ίσως σου φαίνονται υπερβολικά δεν είναι αν τα συνδυάσεις όλα μαζί: το νοσοκομείο Χιρς το οποίο δωρήθηκε στο κράτος με την υποχρέωση να διατηρήσει το όνομο άλλαξε, η Σχολή Καζές που έγινε το ορφανοτροφείο Αγ.Στυλιανός, η αφαίρεση των εβραίων από τα ονόματα των δρόμων, το νεκροταφείο, το μνημείο, οι περιουσίες όχι μόνο ατομικά αλλά και κοινοτικά. Πχ ξέρεις που είναι χτισμένο το Electra Palace;
Οσο για τα οστά της οικογενείας σου δεν κατάλαβα: θα πρέπει να δώσεις περισσότερες λεπτομέρεις για να κρίνω την κατάσταση σου. Πάντως να ξέρεις οτι οι εβραίοι δεν αφαιρούν τα οστά όπως οι χριστιανοί.
October 29, 2009 - 1:05 am
Αντμινουκο,οποιος τουρκοσπορος δεν γουσταρει το υφος μου,ας σκεφτει τι εκαναν οι Τουρκοι στους προγονους του μεχρι το…1955…
October 29, 2009 - 2:28 am
Πάντα εξελάμβανα την έλλειψη τουλάχιστον ενός σημαντικού μνημείου στη μνήμη των 55,000 Εβαραίων θυμάτων των Ναζί από την Θεσσαλονίκη, είτε ως απόδειξη αντισιμιτισμού ή αντίδραση της εκκλησίας (της Ελλάδος).
Αυτά που διαβάζω γιά την καταστροφή του νεκροταφείου, ενδυναμώνουν αυτή μου την γνώμη.
Απαράδεκτη συμπεριφορά και μεγάλη αδικία……
October 29, 2009 - 11:48 am
@harryentism
Το τι έκανε οποιοσδήποτε στους γονείς σου, αφορά αυτούς και εσένα. Εμένα όχι.
Το ύφος σου εξακολουθεί να μη μου αρέσει και γι’ αυτό το προηγούμενο ήταν το τελευταίο σου σχόλιο. Όποιο σχόλιο κάνεις θα διαγράφεται, μπας και μάθεις από τρόπους.
October 29, 2009 - 10:14 pm
Τι προτάσεις θα είχατε για να φ`ερναμε στο φως την ιστορ`ια της π`ολης ; Μιλ`ω για απτ`ες προτ`ασεις και σαν παρ`αδειγμα φ`ερνω ιδ`εες που `εχω σκεφτε`ι:
1. προβολ`ες ταινι`ων ελληνοεβραικο`υ ενδιαφ`εροντος ; Απ`ο ταιν`ιες του Χ`ολυγουντ με πρωταγωνιστ`ες ελληνοεβρα`ιους μ`εχρι ντοκιμαντ`ερ.
2. Πολιτιστικ`ο περ`ιπατο στα δεκ`αδες κτ`ιρια που `απτονται την ιστορ`ια της π`ολης
3. Μαζικ`η αφισοκ`οληση
Δεν ξ`ερω – απλ`ως πετ`ω ιδ`εες και ειλικριν`α θα `ηθελα να ακο`υσω και τις δικ`ες σας.
November 2, 2009 - 8:35 pm
Ποιος ακριβώς κάνει ό,τι μπορεί για να τους καλύψει; Η “πόλη”? Που μένει αυτή η πόλη να πάμε να τη βρούμε;
Ξέρεις δεν βγάζουν και πολύ νόημα αυτά που λες. Από τη μια εκφράζεις κάποια παράπονα, μιλάς για 12.000 δοσίλογους, αλλά επί του πρακτέου δεν προχωράς, λες “θα μπορούσα να κάνω αυτό κι εκείνο, αλλά…”, αλλά τι? Μου φαίνεται ότι μιλάς μόνο για να ξεθυμάνεις, στο διαδικτυο όπως λες.
Όταν μιλάω για νοοτροπία “χαμένων πατρίδων” εννοώ τις υπερβολές που περιέγραψα διότι μου θυμίζουν τα αντίστοιχα που λένε άλλοι για Κων/πολη και περασμένα μεγαλεία.
Επίσης η σταδιακή λήθη της εβραϊκής παρουσίας στην πόλη έχει να κάνει και με την συν τω χρόνω αλλαγή της πληθυσμιακής σύνθεσης της, και δεν είναι απαραίτητα κακόβουλη, όχι όπως το εννοείς εσύ δηλαδή. Τα όνοματα δεν άλλαξαν μόνο στη Θεσσαλονίκη, ούτε μόνο τα εβραΪκά άλλαξαν.
Και οι εβραίοι που πήγαν στο Ισραήλ κι έφτιαξαν την πατρίδα τους κι αυτοί άλλαξαν ονόματα που βρήκαν εκεί από άλλους.
Στις προτάσεις που λες συμφωνώ, αλλά όπως προείπα: res, non verba.
November 3, 2009 - 5:30 am
Πάνω από το φυσικό ιστορικό ένστικτο, πάνω από την αντίθετη αισθητική αντίληψη, πάνω από τη μη συμβατική ωριμότητα, η διαρκής αναβίωση της καταλυτικής μνήμης, που αντιπροσωπεύει η Τόρρε Μπλάνκα είναι, που δεν μου αρέσει το σύμβολο
Pingback: Η Θεσσαλονίκη στη μπλογκόσφαιρα « Η καλύβα ψηλά στο βουνό
Pingback: Περί της δολοφονίας του Βασιλιά Γεωργίου του Α’/On the assassination of King George I’ « Abravanel
November 10, 2009 - 12:34 pm
@Mayor Rishon
Η σημερινή οδός Περδίκα, πάνω από τη Λεωφόρο Στρατού, μοιάζει απίθανο να είχε καταστραφεί από την πυρκαγιά του 1917. Μήπως ο τεκές του Kara Baba δεν καταστράφηκε απ’ αυτήν ή ήταν κάπου αλλού; ή ίσως υπήρχε οδός Περδίκα στο κέντρο;
November 13, 2009 - 7:48 am
Δείχνει πολύ καλό το άρθρο αλλά θα ήθελα να διασταυρώσω τα όσα γράφει.
Είναι δυνατόν να γίνει πλήρης επιστημονική παράθεση των (ιστορικών – επιστημονικών) βιβλιογραφικών πηγών;
[1] …
[2] …
συμπεριλαμβανομένων όλων των πληροφοριών της κάθε πηγής. Βιβλιοθήκη όπου ενδεχομένως υπάρχει κάποιο βιβλίο/περιοδικό, επιστημονικό ή μη περιοδικό στο οποίο έχει δημοσιευτεί μια ή περισσότερες εργασίες που αφορούν το θέμα, χρονολογία/σελίδα των εφημερίδων που δημοσιεύτηκαν άρθρα/πηγές κ.λ.π.
Ειδικότερα ενδιαφέρομαι για την μέθοδο χρονολόγησης που χρησιμοποιήθηκε για την διευκρίνιση της δημιουργίας του κτίσματος καθώς και για τη μεθοδολογία ενδεχόμενης περαιτέρω ανάλυσης του ξύλου ή των λοιπών στοιχείων της υποδομής του κτηρίου.
Φυσικά με ενδιαφέρουν και όλες οι υπόλοιπες ιστορικής φύσεως πληροφορίες.
Ευχαριστώ πολύ
November 14, 2009 - 3:27 pm
Για το ξύλο έγινε δενδροχρονολόγηση από ομάδα καναδών στις αρχές τις δεκαετίας του ’80 όταν και βρήκαν οτι “Βρήκαν ότι τα ξύλινα υποστηρίγματα του Πύργου και τα υπόλοιπα είναι βαλανιδιές Πίνδου, κομμένες τον 15ο αιώνα”. Θα πρέπει να ρωτήσω που δημοσιεύτηκε η εργασία.
Χρησιμοποίηθηκαν:
Τοπογραφία της Θεσσαλόνίκης κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, Β.Δημητριάδης
Ιστορία των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης, Γιοζέφ Νεχαμά
Χώρος και Μνήμη, Κ.Θεολόγου
Χρονικό της Θεσσαλονίκης, Κ.Τομανάς
Πλατείες, Κ.Τομανάς
Ο Vitalliano Poselli στην Θεσσαλονίκη, Z.Ποζέλλι
Θεσσαλονίκη, Ε.Χεκίμογλου
Η μάχη της μνήμης, Χεκίμογλου Αναστασιάδης
Αστυγραφία της Θεσσαλονίκης, Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου
Ολα αυτά είναι εύκολο να βρεθούν σε όλα τα βιβλιοπωλεία με εξαίρεση το τελευταίο που είναι έκδοση του 1880 και επανέκδοση του 1976.
Είχαμε σκεφτεί να το κάνουμε με παραπομπές αλλά αποφασίσαμε για ένα περισσότερο λογοτεχνικό ύφος, με την πρώτη ευκαιρία θα τις βάλω και θα ειδοποιήσω εδώ.
November 14, 2009 - 6:15 pm
Ενδιαφέρον!
Ευχαριστώ!
December 3, 2009 - 4:59 am
Kalhspera, sygxarhthria gia tis poly wraies plhrofories gia to pyrgo twn leontwn!
Opoios endiaferetai gia ta istorika mnhmeia ths polhs mporei na ginei melos toy group “Byzantine Thessaloniki” sto facebook.
Epishs mesa sto Dekembrio diorganwnetai event gia th xartografhsh – fwtografhsh twn oxyrwsewn ths polhs.
1) Byzantine Thessaloniki link :
http://www.facebook.com/group.php?gid=32987118930&ref=ts
———————————————————————————————-
2) Thessaloniki’s fortifications photo project link :
http://www.facebook.com/event.php?eid=185174133715&index=1
December 6, 2009 - 3:50 am
Αμπραβανελ και Κώστα για τη χρονολόγηση του μνημείου δείτε:
A note on the exact date of construction of the White Tower of Thessaloniki,” in: Balkan Studies 14, 2. (Thessaloniki 1973), p. 352 – 359.
Ο τεκκές των μπεκτασήδων βρισκόταν στην Άνω Πόλη. Η σημερινή οδός Περδίκα δεν έχει σχέση. Φωτογραφίες του μπορείτε να βρείτε (μαζί με πολλές εξαιρετικές παλιές φωτογραφίες της πόλης) στο βιβλίο του Πετρόπουλου για την οθωμανική Θεσνικη.
Pingback: Οδός Παλαιστίνης, μια σιωνιστική οδός για μια σιωνιστική Ελλάδα/Palestine Str, a zionist street for a zionist Greece « Abravanel
June 29, 2010 - 9:30 pm
Θα βοηθουσε την ερευνα σας αν συμβουλευοσασταν το μελετημα:
Βασίλης Γουναρης, «1884 εντός του Λευκού Πύργου: Το ζήτημα της μετονομασίας του Πύργου του Αίματος», Θεσσαλονικέων Πόλις-Γραφες και Πηγες 6000 χρονων, 1 (1997), 100-105.
Δημοσιεύτηκε μετα απο το δικο μου , το οποιο ας σημειωθει συνταχθηκε σε συνεργασια με την Ελλη Γεωργιλα, και δινει επαρκη εξηγηση στη μετονομασια.
Θα πρεπει να προσθεσουμε οτι στη δεκαετια του 1870 οικοδομηθηκε και το νοσοκομειο Γουραμπα, στην παραλιακη γραμμη, καπου στο υψος του παλαιου Παλλάς, και οτι η περιοχη “ευπρεπιστηκε” μεσα απο τη διαδικασια της κατεδαφισης του θαλασσιου τειχους, της εμπλησης της θαλασας και της οικοπεδοποιησης της. Στη διαδικασια αυτη θα πρεπει να αποδωσουμε τον ευπρεπισμο του πυργου και την καταργηση του ως φυλακης. Που ακουστηκε φυλακη σε μεγαλοαστικη συνοικια?
Ισως σας βοηθησει επισης το ερωτημα: ποτε εγινε συμβολο της πολης ο Λ.Π. και απο ποιους? Ειναι γνωστο οτι το 1913 οι νεοσυστατες ελληνικες αρχες παρα λιγο θα τον γκρεμιζαν και ο ταπαιπωρος πυργος μαλλον τη γλιτωσε διοτι το κοστος κατεδαφισης ηταν υψηλο… Αξιζει να αναδιφησετε στη “Μακεδονια” του μεσοπολεμου (ηλεκτρονικη εκδοση στην Εθνικη Βιβλιοθηκη) για να δειτε την πυκνοτητα και την ποιοτητα των αναφορων.
Τελος, και χωρις να θελω να θιξω κανεναν, τα μελετηματα μου στηριζονται σε πηγες. Γι αυτο ειναι καλο να μην αναμειγνυετε τεκμηριωμενες πληροφοριες με “γνωμες” και “παραδοσεις” που στερουνται τεκμηριωσεως.
Φιλικα
Χεκιμογλου
Pingback: Ανάπλαση της παραλίας | thess.gr
March 2, 2012 - 8:18 am
sygharitiria gia to arthro.
einai endeiktiko, oti edw kai hronia kserw oti kapoios kratoymenos ton evapse alla pote den akoysa mazi kai ti thriskeymatos itan, opws tha htan fysiko. twra kserw kai to onoma toy. efharistw. ehw mania me to trivial.
afto to wraio arthro loipon, katafere, para tayta, ena akoma plhgma sth diathesh moy. sxedon monimo apotelesma antistoihwn istorikwn anagnwsmatwn. kai vevaia epideinwthike ayti h asxhmh aisthisi apo ta sholia. symfwnw me toys syntaktes kai epayksanw. ohi mono, h “poli” ehei lerwmeni ti fwlia ths. oli h xwra, kai ohi mono oi orthodoxoi. alliws den ekshgeitai aftos o allhlosarkasmos poy efkola ksepeftei se kanoniko vrisidi.
telos pantwn.
den eimai dikastis na kanw ti doyleia toys -profanws ehoyn doyleia- tha me endiefere na dw ton katalogo me toys dosilogous pantws.
oyte hristianos eimai gia na syghwrisw omws, kinhtheite eseis poy ehete pera apo hthiko kai ennomo symferon.
genika pantws moy arese poly to arthro, mia diaforetiki fwni kai stin poiotita twn epixeirhmatwn. kai sto “feeling”.
yg
elpizw na min thewrhthei aprepes afto poy tha pw, an symvei kati tetoio, zhtw syggnwmi prokatavolika:
ta peri kokkalwn, moy thymisan to vivlio toy Gavriilidi toy Aki, “h atherapeyti nekrofilia toy rizospastikoy patriwtismou” h kati tetoio. moy eihe aresei ekeino to vivlio…
March 2, 2012 - 6:20 pm
Για πολύ καιρό πίστευα ότι οι Σαλονικιοί δείχνουν απλά άγνοια για την ιστορία της πόλης τους. Το κλίμα – ο πανικός, αν θέλετε – που έχει σηκωθεί στους συντηρητικούς και εθνικιστές της πόλης μας τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τη δημοσιεύση του Μαζάουερ και τη μετάφρασή του στα ελληνικά, μου έδειξε ότι αντίθετα ξέρουν πολύ καλά τι έγινε. Αφήστε τους (τον, στη συγκεκριμένη) να βρίζουν – ξέρουμε ότι ο πατριωτισμός τους είναι σε τελική ανάλυση προέκταση της τσέπης τους.
Σχετικά με το άρθρο, έχω την εντύπωση ότι το Μπεγιάζ Κουλέ είναι παλαιότερο από το ασβέστωμα του 1891. Έχω δει οθωμανικό έγγραφο που διατάζει τη μεταφορά των κρατουμένων από τον πύργο, επειδή ενοχλούν τους περαστικούς στην καινούρια παραλία της πόλης.