Salonica the movie

Κατά καιρούς έχουμε ασχοληθεί με την προσπάθεια της επανάκτησης της μνήμης της πόλης. Μνήμης που για πολλούς λόγους, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης έχουν επιλέξει να χάσουν. Ο καθένας για διαφορετικούς λόγους. Μια πρόσφατη προσπάθεια είναι και το εξαιρετικό φιλμ του Paolo Poloni “Salonica“.

Βλέποντάς το χτες, χάρη σε έναν καινούργιο φίλο, είδα μια πολύ καλύτερη προσπάθεια προσέγγισης της πόλης από αυτή του Maurice Amaraggi, πριν από τρία χρόνια. Η ταινία με την αφήγηση των πρωταγωνιστών της δίνει το σημερινό μωσαϊκό της πόλης, ίσως όχι ολόκληρο αλλά ένα σημαντικό κομμάτι της.

Είναι ξεκάθαρο το μήνυμα, που εν πολλοίς είναι και αλήθεια, ότι οι πραγματικοί ή αν θέλετε οι παλιοί Θεσσαλονικείς είναι η εναπομείναντες εβραίοι κάτοικοί της. Ο Κυριακίδης είναι το λιγότερο αστείος, αλλά ίσως του συγχωρείτε, λόγω ηλικίας ή ιδιοσυγκρασίας η δήλωση ότι πόντιος γεννήθηκε, πόντιος θα πεθάνει αλλά είναι και Μακεδόνας…

Η επιλογή των προσώπων, μέσω των οποίων αφηγείται την σημερινή αλλά και χθεσινή, ιστορία της Θεσσαλονίκης είναι έξυπνη, προκειμένου να πετύχει το σκοπό της. Ο Εβραίος, κομμουνιστής που γλύτωσε από την τελική λύση γιατί βγήκε στην αντίσταση, ο πόντιος φωτογράφος της ιστορίας της πόλης, ο εθνικιστής (;) περιπτεράς, η Ρωσοπόντια πρώην καθηγήτρια αγγλικών που τώρα φροντίζει τους γέρους στο γηροκομείο της εβραϊκής κοινότητας, τον εβραίο επιζώντα του Αουσβιτς από πλούσια οικογένεια της πόλης, τον πατέρα Δημήτριο Βακάρο, τον επίσης επιζώντα του Άουσβιτς από φτωχή εβραϊκή οικογένεια παντρεμένο με χριστιανή, τον Davico Saltiel ως μοναδικό συνεχιστή της παράδοσης των ψαλμών με τον σεφαραδίτικο τρόπο και εκπροσώπους της νέας γενιάς, εγχώριος και από το εξωτερικό των εβραίων της πόλης. Ένας άλλος χαρακτήρας είναι αυτό της τσιγγάνας που όμως έχει επιλεγεί να είναι αλβανίδα τσιγγάνα είναι ίσως ο λιγότερο αντιπροσωπευτικός της πόλης μια και συνδυάζει δυο ιδιότητες με προβλήματα και στην Αλβανία αλλά και στην Ελλάδα. Μέσα από τα πλάνα περνάνε και δυο νεαροί κάτοικοι της πόλης που τονίζουν ότι οι καταγωγή των δικών τους είναι από Μικρά Ασία, αν και αυτοί έχουν γεννηθεί στην πόλη. Οι εβραίοι πρωταγωνιστές μιλάνε ως επι το πλείστον Λαδίνο.

Μέσα από τις αφηγήσεις των πρωταγωνιστών βλέπεις το παρελθόν αλλά και το παρόν και παίρνεις και μια ιδέα για την αίσθηση της “πόλης κράτος”΄(καθ’ υπερβολή βέβαια ο όρος) που είχαν οι παλιότεροι εβραίοι για την Θεσσαλονίκη. Προσωπικά κάτι μου θύμισε η αφήγηση του Σαλτιέλ για το που ήταν ο οικισμός 151, μια και μεγάλωσα εκεί, όταν περιέγραφε την έκτασή του όντας στο πίσω μέρος του δημοτικού σχολείου που τέλειωσα. Το σπίτι σχεδόνα απέναντι από την στάση του 11, με την ονομασία  στάση 151 υπάρχει ακόμα. Η στάση όμως έχει αλλάξει όνομα…

Στο τέλος της ταινίας γίνεται αναφορά και στο γνωστό έγκλημα της πόλης. Το νεκροταφείο κάτω από το ΑΠΘ.Την μουσική της ταινίας και συγκεκριμένο το τραγούδι Salonica που τραγουδάει ο Νταλάρας έγραψε ο Μίνος Μάτσας (υποθέτω της γνωστής οικογένειας) και στους τίτλους τέλους αναφέρεται και ο φίλος Νίκος Γενημάκης.

[argos]8fjSDnBTYF0[/argos]

Τον τελευταίο καιρό έχουν πληθύνει οι φωνές που ακούγονται για το εβραίκό νεκροταφείο κάτω από το ΑΠΘ και καλά κάνουν. Πολύ φοβάμαι ότι η άρνηση της υπόλοιπης πόλης να μιλήσει για το θέμα έχει να κάνει με τις υπόλοιπες πιθανές διεκδικήσεις.

Το έλεγα και σε μια συζήτηση χτες. Αν δεν αγκαλιάσεις το παρελθόν σου δεν μπορείς να προχωρήσεις στο μέλλον. Η πόλη είχε μια ιστορία που δεν μπορούμε να την αγνοούμε. Η συνέχεια του εβραϊκού στοιχείου στην πόλη διαταράχθηκε ανεπανόρθωτα (;) από ενέργειες ανθρώπων που δυστυχώς θα μείνουν ατιμώτηρητοι. Η ζωή δεν είναι δίκαιη για κανέναν. Νομίζω όπως έχουν έρθει τα πράγματα μόνο με έναν τρόπο μπορεί η πόλη να συνεχίσει και ίσως να μεγαλουργήσει, σαν πόλη. Να παραδεχτούμε την ιστορία. Να αποδώσουμε, ηθικά αυτά που ανήκανε στους εβραίους συμπολίτες μας και αυτοί να αποδεχτούν την κατάσταση όπως είναι τώρα.

Τι εννοώ. Δεν υπάρχει περίπτωση να αποδοθεί το πρώην εβραϊκό νεκροταφείο στην Ισραηλινή κοινότητα. Μπορεί το ΑΠΘ να αποδεχτεί ότι είναι κτισμένο πάνω στο εβραϊκό νεκροταφείο, να κάνει ότι μπορεί για να αποδώσει ότι οποιαδήποτε ευρήματα στην ισραηλίτικη κοινότητα η οποία με την σειρά της θα δωρίσει τον χώρο στο ήδη εγκατεστημένο πανεπιστήμιο.

Σε ότι αφορά τις υπόλοιπες περιουσίες που δεν αποδόθηκαν ποτέ στους εβραίους της πόλης, δεν έχω λύση. Το θέμα καίει και δεν νομίζω να αρέσει σε πολλούς ακόμα και η αναφορά/εμπλοκή του ονόματός τους με περιουσίες εβραϊκές τις οποίες κατέχουν παράνομα. Ίσως γιατί αυτό αυτόματα κάνει δοσίλογους τους πατεράδες ή παππούδες τους. Αυτές οι περιουσίες όμως είναι μάλλον σαν το γερμανικό κατοχικό δάνειο. Δεν θα δωθούν  ποτέ πίσω. Στην πρώτη περίπτωση όμως δεν ξέρουμε ποιός ωφελήθηκε ενώ στην δεύτερη ξέρουμε. Το θέμα είναι τι είναι πιο σημαντικό για τους εβραίους της πόλης. Να μάθουν τα ονόματα αυτών που συνεργαστήκανε για να τους πάρουν τις περιουσίες ή να πάρουν τις περιουσίες τους πίσω; Με δεδομένο ότι τα ακίνητα μπορεί μέχρι τώρα να έχουν αλλάξει 3-4 ιδιοκτήτες εγώ θα ήθελα να ξέρω ποιοί ωφεληθήκανε ακόμα και αν δεν μπορούν να τους ακουμπήσουν.

Πάντως αν οι προσπάθειες όπως η πολύ καλή ταινία Salonica, γίνονται σαν μια έμμεση πίεση να ανοίξει μια συζήτηση, εγώ προτιμώ την απ’ ευθείας προσέγγιση. Ότι έχουμε να πούμε να το πούμε τώρα και να το λύσουμε, όπως μπορεί να λυθεί σήμερα με τα υπάρχοντα προβλήματα και καταστάσεις.

Όλες οι φωτογραφίες είναι από το presskit της ταινίας.